مراتب توحيد و اثرات آن
براى توحيد همچنان كه گفته اند چهار مرتبه است:
۱-«قشر قشر» ۲-«قشر» ۳-«لب» ۴-«لب لب»
⬅️مرتبه اول: كه «قشر قشر» است، آن است كه: آدمى به زبان، كلمه توحيد را بگذراندو ليكن دل او از معنى آن غافل بلكه منكر معنى آن باشد، مثل توحيد منافقين.و فايده اى بر اين مترتب نمیشود مگر اينكه صاحب آن را در دنيا از شمشير شريعت محافظت می نمايد.
⬅️مرتبه دوم: كه «قشر» باشد آن است كه: اعتقاد قلبى نيز به معنى كلمه توحيد داشته باشد و تكذيب اين كلمه را نكند، همچنان كه شان اكثر عوام مسلمين است.وهمين قدر توحيد اگر چه باعث صفاى قلب و شرح صدر نگردد و ليك صاحب خود را ازعذاب آخرت محافظت می كند، هر گاه معاصى موجب ضعف اعتقاد نشود.
⬅️مرتبه سوم: كه «لب» باشد عبارت است از آنكه: اين معنى بر او منكشف و ظاهرگردد به واسطه نورى كه از جانب حق سبحانه و تعالى بر او تجلى كند.
پس اگر چه در عالم چيزهاى بسيار مشاهده كند و ليكن همه را صادر از يك مصدر می بيند و كل را مستند به واحد حق ملاحظه می كند و اين مرتبه مقام مقربين است.
⬅️مرتبه چهارم: كه «لب لب» باشد آن است كه: به غير از يك موجود نبيند و شريكى ازبراى خدا در وجود قرار ندهد.
و اين مرتبه را اهل معرفت فناء فى الله و فناء فى التوحيدگويند،
زيرا كه صاحب آن، خود را فانى دانسته.و اين مرتبه غايت وصول در توحيد است.
و چنان تصور نكنى كه وصول به اين مرتبه ممكن نيست و با وجود ملاحظه آسمان وزمين و ساير مخلوقات متكثره و موجودات كثيره موجود را منحصر در يكى دانستن معقول نمی باشد، زيرا كه هر گاه از براى دل شدت استغراق در لجه عظمت و جلال واحدحق و غلبه انوار جمال و كمال وجود مطلق حاصل شود و اشعه اشراقات نور واجب الوجود بر آن احاطه كند و آتش محبت و انس، در كانون ضميرش افروخته گردد و ساير موجودات ضعيفه از نظر بصيرتش غايب می شوند، و بالمره از غير يكوجود، غافل و «ذاهل» میگردد.
نگويم در آن كس بجز يار نى
ولى غير او كس پديدار نى
در آن پرتو افكن يكى نور بود
كه از غير او ديدهها كور بود
همچنان كه كسى كه مشغول مكالمه سلطانى و مستغرق ملاحظه سطوت او گرددبسيار می شود كه از مشاهده غير، غافل می شود.
و عاشقى كه محو جمال معشوق باشدغير او را نمی بيند.و همچنان كه ستارگان در روز موجودند وليكن چون نور آنها در جنب نور خورشيد ضعيف و مضمحل است به نظر نمی آيند.
و از اينجا ظاهر می شود كه كسی را كه غير يك وجود ملحوظ و كثرت مشاهده است در مرتبه توحيد ناقص و هنوز نور وجود صرف در روزن او پرتو نيفكنده است.
?معراج السعاده:ملااحمدنراقی