♨️سوال:
?کساني که به کما ميروند روحشون کجاست؟
✍️پاسخ:
✅روح انسان حقيقتي مجرد است (1) و تصور كجايي براي امري مجرد از ماده چندان صحيح نيست ، زيرا مكان از عوارض ماده و ماديات است و مكان داري براي روح مجرد به معناي شناخته شده ما صحيح نيست .
در هر حال در اين خصوص بايد گفت:
اصولا روح انسان در دو حالت از بدن او جدا مي شود مرگ و خواب ؛ اين دو حالت شباهت بسيارى به هم دارند، ولى يک تفاوت عمده و اساسى ميانشان هست که آن ها را از هم متمايز مى سازد و آن اين که خداوند هم در مرگ و هم در خواب روح انسان را قبض مى کند، امّا در مرگ روح به طور كامل از بدن خارج مي شود و ديگر به بدن باز نمى گردد ، در نتيجه دستگاه هاي حياتي بدن آدمى تعطيل مى شود، ولى در خواب، روح به طور كامل با بدن قطع رابطه نمي كند و به همين خاطر فقط بخشى از دستگاه هاي بدن تعطيل مى شود و در نهايت روح دوباره به بدن باز گردانده مى شود .
خداوند مي فرمايد : «اللَّهُ يَتَوَفَّى الانفُسَ حِينَ مَوْتِهَا وَ الَّتِى لَمْ تَمُتْ فِى مَنَامِهَا فَيُمْسِکُ الَّتِى قَضَى عَلَيْهَا الْمَوْتَ وَ يُرْسِلُ الاخْرَى إِلَى أَجَل مُّسَمًّى ؛ (2) خداوند ارواح را به هنگام مرگ به تمامى باز مى ستاند و ارواحى را که نمرده اند نيز به هنگام خواب مى گيرد؛ سپس ارواح کسانى را که فرمان مرگ آن ها را صادر کرده، نگه مى دارد و ارواح ديگرى را [که بايد زنده بمانند ] تا سرآمد [وقت ]معيّنى باز مى گرداند».
به اين ترتيب، روشن مى شود که خواب شکل ضعيفى از مرگ است. از امام جواد (عليه السلام) سؤال شد: مرگ چيست؟ فرمود: مرگ همان خوابى است که هر شب به سراغ شما مى آيد، جز اين که مدّتش طولانى است و انسان از آن بيدار نمى شود تا روز قيامت. (3)
اما اين كه در اين وضعيت روح به كجا مي رود؛ بايد گفت:
روح در اين زمان وارد در عالم مثال مي شود ؛ به عبارت روشن تر روح در حال خواب از بدن مادي ما تا حد زيادي فاصله گرفته و وارد عالم مثال و بدن مثالي مي شود و به سير خود ادامه مي دهد و عالم مثال همان عالمي است كه از ان به برزخ هم تعبير مي كنيم ؛ البته اين عالم و نظام حاکم بر آن شرايط و ويژگي هاي خاص به خود دارد، مثلا از زمان و مکان و حرکت تهي نيست، اما زمان و مکاني متفاوت از زمان و مکان دنيوي دارد. آثار ماده مانند وزن و مقدار را دارا است، ولي آثار مادي آن با دنيا متفاوت است. (4)
اگر در مورد حالت کما ابتدا بايد ديد که حقيقت حالت کما چيست ؟ اگرمنظور از اين حالت همان حيات نباتي و منتقل شدن فرد به وضعيت مرگ مغزي باشد بايد گفت که اين همان مرگ است در نتيجه روح فرد به طور کامل با عالم برزخ منتقل شده است ، اما اگر ماهيت حالت کما نوعي افت هشياري بدن باشد و امکان بازگشت براي فرد وجود داشته باشد- که ظاهرا همين گونه است- حالت کما نوعي خواب طولاني مدت و غير عادي است ؛ اما در هر دو صورت روح فرد در اين حالت نيز به عالم برزخ که همان عالم مثال است منتقل مي شود .
پي نوشت ها:
1. آيه الله مصباح محمد تقي ، آموزش فلسفه، ج2، ص124، سازمان تبليغات اسلامي، چاپ سوم، 1368.
2. زمر، آيه 42.
3 . علامه مجلسي ، بحارالانوار، ج 6، ص 155 ، نشر اسلاميه ، تهران بي تا .
4 . آيه اله مكارم ، تفسير نمونه، ج 14، ص 314 ، نشر دارالکتب الاسلاميه ،تهران، بي تا.