? نمی‌شود انسان «عبد» نباشد؛ اگر عبد خدا نیستی ببین عبد کی هستی؟
? انسان وقتی از خدا فرمان نبُرد، شروع می‌کند به فرمان‌بردن از غیرخدا
? #گناه_و_توبه (ج۱۹)-۱
? نافرمانی و فرمان‌بری دو احساس متضاد در وجود انسان هستند؛ هم این ویژگی در انسان هست که دوست دارد نافرمانی و عصیان کند، هم اینکه دوست دارد خودش را متعلق به یک قدرت بداند و از او فرمان‌بری و اطاعت کند.
? حس پرستش و فرمان‌بری یک حس ذاتی در انسان است، لذا انسان وقتی از خدا فرمان نبُرد و حساب نبُرد، شروع می‌کند به فرمان‌بردن و حساب‌بردن از غیر خدا، چون نمی‌شود که انسان «عبد» نباشد! پس اگر عبد خدا نیستی ببین عبد کی هستی؟
? احساس عصیان‌گری هم در اصل، چیز بدی نیست؛ اما بنا بود که این حسّ در جان ما بیفتد تا علیه شیطان و علیه طاغوت، نافرمانی کنیم نه در مقابل خدا! کفر هم در اصل، ویژگی بدی نیست؛ منتها کفر به طاغوت! «فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ…»
? خداوند در قرآن، حس فرمان‌بری و عصیان‌گری انسان را تنظیم می‌کند؛ مثلاً می‌فرماید: شیطان را عبادت نکنید، خدا را عبادت کنید «لا تَعْبُدُواْ الشَّيْطَانَ… اعْبُدُونىِ»
? خدا می‌داند که انسان بالاخره از یک کسی حساب می‌برد و می‌ترسد، لذا فرمود «فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْن» از آنها نترسید، از من بترسید! یعنی من که می‌دانم تو ترس و دلهره داری، اما چرا از او می‌ترسی؟ بیا از من بترس! من حامی تو هستم، من به نفعت هستم…
? قرآن، طاغوت را در مقابل خدا قرار داده و می‌فرماید: «اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اجْتَنِبُوا الطَّاغُوت» خدا را عبادت کن و از طاغوت اجتناب کن. تو یا عبد خدا هستی، یا اینکه عبد طاغوت(یا شیطان) هستی، حدّ وسط هم ندارد، ببین کدامش بهتر است و خودت انتخاب کن!
?علیرضا پناهیان
?مسجد امام‌صادق(ع)- ۹۸.۰۳.۰۴
