همان طور که جسم انسان نیاز به غذا دارد، نفس انسان هم نیازمند تغذیه و شارژ شدن است. نکته ای که در این رابطه باید توجه شود این است که این تغذیه و شارژ کردن نفس باید استمرار داشته باشد و مرتبا انسان با آیات و روایات، تفکر و تعقل، هم نشینی با علما و داشتن استاد اخلاق درست نفس خود را در جهت صحیح تغذیه کند.

در مسیر تغذیه نفس این نکته را فراموش نکنیم که فضای زندگی باید محیط مناسب و پاک باشد؛ چرا که راحت‌ ترین راه گناه نکردن، در محیط و فضای آلوده وارد نشدن در آب گناه مسموم کننده است. واقع شدن در فضای آلوده به گناه، مثل واقع شدن در محیطی آغشته به بیماری واگیر است و آثار مخرب آن اجتناب ناپذیر است.

لذا برای گناه نکردن دوری از گناه از ضروریات بسیار مهم بشمار می‌ آید. مثلاً اگر در اتاقی، چند نفر در حال غیبت کردن هستند. تا زمانی که وارد آن اطاق نشده ایم از غیبت و آثار مخرب آن در امان هستیم. اما به محض ورود به آن مکان چه غیبت بکنیم چه بشنویم در هر صورت آلوده به گناه شده‌ایم.

خواندن کتب مختلف و شنیدن سخنرانی های بزرگان در زمینه آثار و شناخت گناهان می توانند بسیار کارساز باشند.

به آن نزدیک هم نشو
نکته دیگر در مسیر تقویت اراده که قرآن کریم هم به آن توجه کرده است، نه تنها گناه نکردن، بلکه به گناه نیز نزدیک نشویم؛ لا تقربوا الّزنا … قرآن کریم نمی فرماید که این گناه را انجام ندهید، بلکه می فرماید به این گناه نزدیک نشوید … باید نسبت به گناهان و محرمات الهی حریم نگه داشت .. اگر می دانیم در فلان محیط اگر برویم احتمال آن گناه است، به آن محیط و شرایط و موقعیت نباید نزدیک شویم …

شرایط را تغییر بده
باید شرایط گناه را تغییر داد ؛ در روایتی زیبا داریم که پیامبر اکرم صلی الله و علیه وآله به معرفی نشانه های توبه می پردازند.

در یکی از این نشانه ها می فرمایند: وَ مَنْ تَابَ وَ لَمْ یُغَیِّرْ رُفَقَاءَهُ فَلَیْسَ بِتَائِبٍ: كسی كه توبه می ‌كند ولی رفقای نااهل خود را عوض نمی ‌كند توبه واقعی نكرده است «وَ مَنْ تَابَ وَ لَمْ یُغَیِّرْ مَجْلِسَهُ وَ طَعَامَهُ فَلَیْسَ بِتَائِبٍ» یعنی كسی كه توبه كند ولی مجالس گناه خود را عوض نكند توبه واقعی نكرده است. در اینکه کسی می گوید من توبه کرد و می خواهم گناه را نکنم ولی دوستان، رفقا، شغل گناه آلود و کلا اسبابی که منجر به انجام گناه می شود را ترک نکند فایده ای ندارد و در حقیقت توبه اش بی اثر است …

این مورد، فاکتور اصلی و بسیار مهم است
در مسیر دور شدن از گناهان، دوری از دوستان و آشنایان و معاشرانی که اهل معصیت و گناه هستند، فاکتور بسیار بسیار مهمی است. در آموزه ‌های دینی انسان به آئین و مرام همنشین خود خوانده شده است. شخصیت و موقعیت هر کس را از طریق همنشینانش می ‌توان محک زد. بنابر این برای پرهیز از گناه و لغزش نباید با کسانی که گناه می ‌پراکنند، معاشرت نمود بنا به گفته امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) «طبع آدمی خوبی ‌ها و بدی ‌ها اخلاقی و رفتاری دیگران را از آن خود می ‌کند. پس با خوبان معاشرت کنید تا از خوبان و پاکان به شمار آیید.»

از ادعیه کمک بگیر
برخی از ادعیه ها مثل دعای کمیل یا بعضی اذکار در این مسیر بسیار راهگشا هستند؛ بعد از طلوع فجر ذکر یا فتّاح 70 مرتبه توصیه شده است؛ آثار بسیار زیادی برای این ذکر گفته شده اعم از رفع گرفتاری، بدبختی و مصیبت ها ، شرح صدر و قدرتمند شدن نفس در برابر گناه است.

پی نوشت:

بیانات استاد محمدی در رابطه با توبه

استاد بحث خود را اینگونه شروع کردند که در قرآن بیش از 70 بار به امر پژوهش توصیه شده(تعقل، تدبر، تفکر بیانگر این موضوع است.)

فراخوانهای قرآن ” افلایتدبرن…اولم یتفکروا…افلاینظرون…اولم یروا…” همه و همه دعوت به پژوهش است.

“منظور از “فانظروا ولم یروا…”نگاه با چشم سرنیست.حیوانات هم این نگاه ظاهر را دارند؛ بنابراین منظور از این نگاه  تامل و تحقیق است. ایشان تفکر حاصل از تامل و تحقیق را دارای دو مقدمه و سه مرحله بیان کردند.

1- برخورد با مشکل

2- تشخیص نوع مشکل.

مراحل تفکر

1- حرکت از مجهولات به معلومات 2-حرکت درمعلومات 3 -حرکت از معلوم به مجهول

مرحله دوم (حرکت درمعلومات)منظور اینکه معلومات را بالا و پایین کنیم.این مرحله از همه مراحل سخت تر است و اسم آن پژوهش است. اینکه می بینیم انگیزه پژوهش نداریم، پژوهش را سخت می پنداریم به خاطر این است که یا مشکل را نمی بینیم یا به مشکلاتی که اطرافمان هست، اهمیت نمی دهیم.

ایشان اشاره به سخن رهبر معظم انقلاب داشتند؛ که می فرمایند: ” کار علمی و فکری و کار پژوهش هم یک بخش از معنویات است.” در امر پژوهش کفر نهایت تلاش خود را می کند کفرخود را ثابت کند ولی ما که مسلمان هستیم به وعده هایی که خداوند داده، توجهی نمی کنیم چون خود باوری را قبول نداریم،در راه خود ثابت قدم نیستیم.

انتظار می رود که ان شاءالله با برگزاری این نشست، ایجاد انگیزه پژوهش در طلاب قوی تر شود با شناختن مراحل و مقدمات تفکر نسبت به مسائل پیرامون خود بی تفاوت نباشند و موانع پژوهش را بشناساند: (1-فقدان نظام صحیح2-فقدان ضوابط منسجم3-فقدان انگیزه تحقیق) مواظب اتلاف وقت باشند.

همانطور که شهید اول نویسنده کتاب لمعه در زندان آن را به رشته تحریر درآوردند.ماهم می توانیم در کنار زندگی روزمره خود کار پژوهشی و مطالعاتی داشته باشیم؛ نه اینکه توقع داشته باشیم هیچ کاری نداشته باشیم هیچ مسولیتی نداشته باشیم آن وقت مطالعه کنیم چنین چیزی محال است و این وقت پیدا نخواهد شد.

به طورحتم می توان در کنار کارهای روز مره خود و مشغله های زندگی کار پژوهشی هم انجام داد؛ چرا که خداوند ظالم نیست پس چیزی را بر ما تکلیف می کند که در توانمان باشد. از طلاب انتظار می رود که تنها به اندوختن اطلاعات کفایت نکنند. زمانی اطلاعات مفید است که بتوان با آنها مجهولات را به معلومات تبدیل کرد در این راه تنها کمبودها را نبینیم به آنچه که داریم هم فکر کنیم.

بایسته های پژوهش

اولین قدم در بایسته های پژوهش  داشتن انگیزه الهی است (که لازمه آن خود باوری، اعتماد به نفس است)

دومین قدم کسب اطلاعات است که لازمه آن :

الف) خوب درس خواندن، مباحثه داشتن، مطالعه منابع دروس و خوب گوش دادن به توصیه بزرگان است.

ب) داشتن مطالعه جانبی ( ازطریق سیر مطالعاتی ).

لازمه کسب اطلاعات در گام دوم این است که طلبه ارزش وقت را خوب  دانسته، با برنامه ریزی اوقات خود را تنظیم کند.با داشتن کتاب همراه خود، داشتن برخی نرم افزارها درگوشی همراه خود و فیش نویسی می توان استفاده بهینه از وقت های هرچند کوچک داشت.

سومین قدم تفکراست.(تحقیقات نباید به صورت جمع آوری صرف باشد.باید بر روی آن کار انجام داد،تفکر کرد،تفکر خلاق) در امر پژوهش نگویید این عالم این مطلب را ثابت کرد دیگر چه ضرورتی دارد که من به آن بپردازم؟ تفکر خلاق می گوید مجهول خود را باکمک معلومات خود معلوم کن.

چهارمین قدم دربایسته های پژوهش تتبع آراء واندیشه هاست.(دیدن سخن علماء و آرائ آنان و اندیشه کردن در نظرات آنها).

پنجمین قدم: اثبات نظریه است که  در این قدم باید به آفات علم بی توجه نباشیم.

آخرین قدم در بایسته های پژوهش تبدیل علم به حکمت است که رسیدن به این مرحله با ابزار تقوا امکان پذیر می باشد.

از بحث ارائه شده انتظار می رود که طلبه بارعایت مراحل شش گانه در امر تحقیق و پژوهش کمال همت را بنماید و عزم خود را جزم کند تا از توفیقی که نصیبش شده نهایت استفاده را بنماید.همانطور که می دانیم آیات قرآن 70بطن دارد که با تفکر در آیات می توانیم به آن دست پیدا کنیم.

داشتن تفکر تحقیقی به ما کمک می کند مباحث آموخته شده را کنار یکدیگر بچینیم با فکر خلاق خود از آنها مطالب جدید استخراج کنیم که این نیاز به خلاقیت دارد و خلاقیت نیاز به تمرین انتظار می رود که طلبه توجیه شده باشد که دروس خود را با جدیت بیشتری بخواند، بفهمد و از آنها در راستای رفع مجهولات خود بر آید.

در حوزه علمیه نرجس خاتون (سلام الله علیها) نشست هایی با حضور سرکار خانم داوودی و سرکارخانم طائبی با این موضوع برگزار گردید که ما حصل آن را در چند صفحه pdf جمع آوری کرده و در اختیار طلاب پژوهشگر می گذاریم.

وَ آتُوا الْيَتامي‏ أَمْوالَهُمْ وَ لا تَتَبَدَّلُوا الْخَبيثَ بِالطَّيِّبِ وَ لا تَأْکُلُوا أَمْوالَهُمْ إِلي‏ أَمْوالِکُمْ إِنَّهُ کانَ حُوباً کَبيراً؛ اموال یتیمان رابعد از بلوغ به دست آنها بدهید و مال بد و نامرغوب خود را به مال خوب ومرغوب آنها تبدیل نکنید     2   نساء

1- دادن اموال یتیم به یتیم وقتی به حد رشد رسید از وظایف کسی است که اموال نزد اوست

2- نباید اموال یتیم را با اموال بد خودمان عوض کنیم و یا اینکه اموالشان را با اموالمان مخلوط کنیم

3- ذکر این آیات در مورد برگرداندن اموال یتیمان نشان دهنده اهمیت موضوع است

4- خداوند اخطار داده که خوردن اموال یتیم گناهی بزرگ است تا بعدا اظهار بی اطلاعی نکنیم

5- چون یتیم پشتوانه خود (پدر و مادر) خود را از دست داده نباید ما هم پشتوانه اقتصادی او را تصاحب  کنیم

6- حتی اگر یتیم از اموال خودش آگاهی ندارد دلیل نمی شود که اموال او را مالک شویم

7- در صورت خوردن اموال یتیم گناهی بزرگ مرتکب شده ایم یعین علاوه بر یتیم طرف حساب ما خداوند می شود پس باید مواظب باشیم.

8- احوال یتیم را به خودش بدهیم نه اینکه آن را به فردی بدهیم که آن را از بین می برد چون ما مسئول هستیم

9- در حفظ و برگرداندن امانت کوشا باشیم بخ خصوص امول یتیم

10- در امانت خیانت نکنیم

11- مقدار مال یتیم که نزد ماست مشخص باشد تا با اموال ما مخلوط نشود

یتیم نوازی را از مولی متقیان امیرالمومنین بیاموزیم..

 وَ آتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنَّ نِحْلَةً فَإِنْ طِبْنَ لَکُمْ عَنْ شَيْ‏ءٍ مِنْهُ نَفْساً فَکُلُوهُ هَنيئاً مَريئا؛س اگر چیزی از مهر خود را از روی رضا و رغبت به شما بخشیدند،پس از آن بهره مند شوید که شما را حلال و گوارا است   4   نساء

1- تذکر به مردها مهریه عندالمطالبه است پس هر مقدار که توانایی دارید مهریه به زن دهید

2- نگویید کی داده و کی گرفته: مهریه حق زن است و می تواند بگیرد.

3- تذکر به زنها: می توانید مقداری از آن را به همسرتان ببخشید.

4- مهریه پشتوانه اقتصادی زن به حساب می آید و این لطفی است که خدا برای زن انجام داده است پس زن هم باید لطف بکند و هر چه قدر شوهر در حد توانش بود را مهر قرار دهد.

5- در دادن مهریه زن را اذیت نکنید و به خوبی به او بدهید.

6- مهر زن را به خود زن بدهید.

7- زیاد و کم بودن مهریه باعث عزت زن نمی شود بلکه پشتوانه ای است برای زن.

8- مهر زن یک بدهی است بر گردن مرد پس مرد درذکر بدهی ها مثلا در وصیت قید نماید.

در تعیین مهریه سخت گیر نباشیم و حضرت زهرا را الگو قرار دهیم.

مَنْ ذَا الَّذي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً فَيُضاعِفَهُ لَهُ أَضْعافاً کَثيرَةً وَ اللَّهُ يَقْبِضُ وَ يَبْصُطُ وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ؛ پس خدا وام او را به چند برابر افزون کند و خداست که تنگی ووسعت می بخشد و شما بسوی او باز می گردید) و همچنین برای تشویق و تهییج مؤمنان برای آنکه قرض الحسنه بدهند، می فرماید: که آن را برای آنها دویا چند برابر می کند و قبض به معنای گرفتن چیزی و بسط به معنای مقابل آنست ،در بیان این سه صفت یعنی (قابض ، باسط و مرجع عباد) برای فهماندن این معناست که آنچه درراه خدا قرض بدهند هدر نمی رود و باطل نمی شود و هیچ بعیدنیست که به چند برابر تبدیل شود ،چون خدا قابض است ،یعنی خداست که این قرض را می گیرد و باسط است یعنی هر چه را بخواهد زیاد می کند و مرجع است ، یعنی شما به سوی او باز می گردید و آن مبلغ افزوده را پس می گیرید، آنهم بصورت تمام و کمال .       245   بقره

1- هر کس انفاقی در راه خدا می کند نباید منتی بگذارد چون همه آنچه ما داریم از آن خداست و ما فقط یک واسطه هستیم.

2- لطف خدا آنقدر زیاد است که نعمتی را که به ما داده و ما انفاق می کنیم را برای ما چند برابر می کند.

3- وقتی می بخشی اولا فکر نکن آن مال متعلق به تو بوده بلکه از آن خداست ثانیا فکر نکن با انفاق مالت کم می شود چون کم و زیاد شدن اموال بدست خداست پس زمان انفاق مغرور نشو و بگو من انفاق کردم شاید روزی خودت محتاج شوی

4- این مالیکه خدا به تو داده جهت آزمایش است که آیا در راه خدا انفاق میکنی؟

5- دارا و ندار به سوی خدا برمی گردند فقط خودشان می مانند و اعمالشان.

6- سعی کنیم قرض و انفاق ما بدون نسبت باشد و اگر فقیری را می شناسیم قبل  از اینکه او طلب کند در صدد رفع نیاز او برآییم.

7- خداوند قادر است همه نیازمنده را روزی  دهد ولی روزی آنها را در اموال دیگران قرار داده تا آزمایش بشوند و خودشان ببینند چه می کنند

8- امام حسن مجتبی علیه السلام بهترین مصداق انقاق کننده در راه خداست.