امام صادق علیه السّلام فرمودند:  اَلعالِمُ بِزَمانِهِ لا تَهجُمُ عَلَیهِ اللَّوابِسُ؛آن کس که به زمان خویش دانا و آشنا باشد، شبهات به او هجوم نمی آورند. (1) شرح حدیث: «لوابس» به معنای شبهات است، یعنی اموری که بر انسان مشتبه می شود و او درست و نادرست، حق و باطل و راه و بیراهه را نمی شناسد و دچار فتنه و فساد و گمراهی می گردد. «زمان شناسی»، به انسان بصیرت و آگاهی می دهد. زمان شناس، کسی است که ویژگیهای عصر و زمان خود را بشناسد، از دشمنان، دشمنیها، خطرها و خطرآفرینان باخبر باشد، نفاق را بشناسد، حیله های رایج را بداند، دستهای پنهان در پشت قضایا و حوادث را بشناسد، مردم شناس باشد و ریشه حوادث و بحرانها را بداند. بصیرت و شناخت، مثل چراغی است که راه انسان را روشن می کند. حرکت در جاده تاریک، خطرناک است. ممکن است دشمنانی در کمین باشند، یا گودال هایی بر سر راه باشد، یا حیوانی وحشی حمله کند و آسیب برساند. امّا آشنایی به زمان و بصیرت نسبت به مسائل روز، سبب می شود، انسان فریب نخورد و مورد سوءاستفاده قرار نگیرد. این نکته، هم در مسائل اجتماعی و روابط با مردم است و هم در مسائل سیاسی و خطوط_جناحها، گروهها و احزاب. چه بسیار افرادی که به سبب سادگی و ناآگاهی، به گمراهی افتادند و آبرو و ایمانشان بر باد رفت. زمان شناسی، سدّی در برابر هجوم شبهه ها و فتنه هاست.

فرد مسلمان در سراسر زندگی خویش برای آنکه به پاداش الهی یا نتیجه مثبت اعمال خود دست یابد به هر عمل صالحی مبادرت می‌نماید و از جانب دیگر می‌دانیم که تبریک گفتن و مورد لطف و مهر و محبت قرار دادن انسان مسلمان و وارد کردن سرور و شادمانی به قلب او، از مهم‌ترین راههای نزدیک شدن به خدای تعالی است و یکی از پسندیده‌ترین اعمال بعد از فرایض و از موجبات بخشش و راه یافتن به بهشت است.

- تبریک تولد
مستحب است گفته شود: «خدای تعالی به فرزندی که به تو بخشیده است برکمت ببخشد و بتوانی شکر (خداوند) را به جای آوری و از نیکی او نیز نصیب تو گردد و بزرگ شود و به سن توانایی برسد».
بستگان نوازد باید بگویند: «بارك الله لك، وبارك عليك، وزرقك الله مثله؛خدای تعالی به تو برکت ببخشد و روزی ببخشد و مانند او را به تو عطا کند». این دو عبارت از سرورانمان «حسین‌بن علی ب» و «حسن‌بصری» روایت شده است.

- تبریک بازگشت از سفر
مستحب است که بگوید: «الحمد لله الذی سلمک، وجمع الشمل بک وأکرمک؛خدای تعالی را سپاس می‌گویم که تو را به سلامت باز گرداند و تو را گرامی داشت». (روایت از سلف)

- تبریک عید
مستحب است که فرد مسلمان به برادر مسلمانش بعد از نماز عید بگوید: «تقبل الله منا ومنک؛خدای تعالی از من و شما قبول کند».
- تهنیت به کسی که خوبی می‌کند.
مستحب است به کسی که نسبت به فرد مسلمانی نیکی می‌کند گفته شود: «بارک الله لک فی أهلک ومالک، وجزاک الله خیراً؛خدای تعالی به تو و اهل و مالت برکت ببخشد و به تو جزای خیر بدهد».
نبی اکرم (صلی الله علیه وسلم) مبلغ چهل هزار از من قرض گرفت، پولی به او رسید، قرض مرا بر گرداند و فرمود: «بارک الله لک فی أهلک ومالک، إنما جزاء المسلف (المقرض) الحمد والثناء؛خدای تعالی به اهل و مال تو برکت ببخشد و پاداش کسی که قرض می‌دهد تشکر و سپاسگزاری از اوست».
بهتر است که شخص تبریک گوینده در گفتن تهنیت به دعاها یا الفاظ منتخب و مذکور مقید باشد. البته می‌تواند الفاظ و عباراتی را اضافه کند که در آن وقت و لطافت، محبت و دعای خیر نیز وجود داشته باشد اما به شرط آنکه این تعابیر از منشا بیگانه سرچشمه نگرفته باشد تا به تقلیدی جاهلی بدل نگردد و نشان تمایز و استقلال عقیدتی و اصالت اسلامی داشته باشد.

منابع:
کتاب سيره تربيتي پيامبر و اهل بيت (علیه السلام)
زيزآبادی‌ فراهانی، اكرم. جايگاه و مفهوم شادی از منظر قرآن و روايات. پايان‌نامه كارشناسی ارشد الهيات و معارف اسلامی، دانشكده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی، گروه انديشه و علم. بهمن 1388

2-اخلاق نیکو و با عظمت

خداوند خطاب به حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) می فرماید:
وَ إِنَّکَ لَعَلی خُلُقٍ عَظِیمٍ(سوره قلم/4)
یعنی تو، به اخلاق عظیم و نیکو آراسته ای

پیامبر صلی الله و علیه و آله و سلم نیز فرموده اند:
« الْمَهْدِیُّ مِنْ وُلْدِی اسْمُهُ اسْمِی وَ کُنْیَتُهُ کُنْیَتِی أَشْبَهُ النَّاسِ بِی خَلْقاً وَ خُلْقا
 مهدی از فرزندان من است، اسم او اسم من و کنیة او کنیه من است و او از لحاظ جسمی و روحی و اخلاقی، شبیه ترین مردم به من است.

(بحارالانوار، ج36، ص309)

3-خاتمیت

حضرت محمد(صلی الله علیه و آله) خاتم پیامبران و انبیا هستند. خداوند متعال در قرآن می فرماید:
ما کان محمّدٌ أبا أحدٍ من رجالکم ولکن رسول الله و خاتم النّبیّین و کان الله بکلّ شیءٍ علیماً(احزاب/40)
محمد پدر هیچ یک از مردان شما نیست ولی فرستاده خدا و خاتم پیامبران است و خدا همواره بر همه چیز داناست.

همان حضرت (صلی الله علیه و آله)و سلم در خطبه روز غدیر دربارة خاتمیت حضرت مهدی(عجل الله) می فرمایند:
آگاه باشید خاتم امامان ما قائم مهدی است؛ بدانید که او برگزیده و مختار خداوند متعال است. آگاه باشید که او وارث [علم] همه علما و محیط بر تمام علوم است.

الاحتجاج طبرسی، ج1، ص63

پی نوشت:

@darolmahdy_borkhar

زمينه هاى پيدايى وحدت، عبارت است از :

۱ دادن هدف مشترك.
۲ ارائه اصول و مبانى خط مشى مشترك.
۳ راهنمايى خط مشى مشترك.
۴ تعليم فروغ جزئى زير پوشش خط مشى كلّى.
۵ پيروى از راهنماى واحد و رهبر مشترك.

عناوين كلى زمينه هاى پيدايى وحدت را مى توان در سخن حضرت على (علیه السلام) يافت آن جا كه فرمود:
«تَرد عَلى أَحدهم القَضية فى حُكم مِن الأَحكام فَيَحكم فيها بِرأيه ثُمّ ترد تِلك القَضية بِعينها عَلى غَيره فَيَحكم فيها بِخلاف قوله ثُمّ يَجتمع القُضاة بِذلك عِند الإمام الَذى استَقضاهم فيُصوّب اراءهم جميعاً وإِلههُم واحد وبنيُّهم واحد و كتابهم واحد آفآمرَهم الله سُبحانه بالِإختلاف فَآطاعوه أَم نَهاهم عَنه فَعَصوه(۱) گاهى دعوايى مطرح مى شود و قاضى به رأى خود حكم مى كند. پس از آن، همين دعوا نزد قاضى ديگرى عنوان مى گردد، او بر خلاف قاضى اول نظر مى دهد. سپس همه نزد پيشوايشان كه آنها را نصب كرده مى آيند و او رأى همه را تصديق مى كند در صورتى كه خداى آن ها يكى و پيامبرشان يكى و كتابشان يكى است».
سخن ان حضرت به خوبى نشان مى دهد كه هدف و اعتقادات مشترك «إله هم واحد» و رهبرى واحد «نبيّهم واحد» و برنامه و خط مشى مشترك «وكتابهم واحد»، وحدت آفرين است. بنابراين، مسلمانان بايد از اين عوامل وحدت زابه خوبى پاسدارى كنند تا به وحدت جوامع اسلامى آسيبى وارد نشود آن گونه كه در زمان حضرت على (علیه السلام) واقع شد.

آن حضرت در اين باره مى فرمايد: «فَلقد كُنّا مَع رسول الله (صلی الله علیه و آله) وَإِنّ القَتل لَيدور عَلى الاباء والأَبناء والِإخوان والقرابات فَما نَزداد عَلى كُلّ مُصيبة و شِدّة إلّا إِيماناً و مُضيّاً عَلى الحَق و تَسليماً لِلأمر وصَبراً عَلى مُضض الجِراح ولكِنّا إِنّما أَصبحنا نُقاتل إِخوانَنا فِى الإِسلام عَلى ما دَخل فيه مِن الزَيغ و الإِعوجاج والشّبهة والتّأويل فَإِذا طَمِعنا فَى خِصلة يلُم الله بِها شَعتنا ونَتدانى بِها الى البقيّة فيما بَيننا رغَبنا فيها و أمسكنا عمّا سواها ؛در زمان پيامبر (صلی الله علیه و اله) ما با پيامبر بوديم و قتل و كشتار گرداگرد پدران، فرزندان، برادران، و خويشان دور مى زد و با وارد شدن هر مصيبتى بر ايمان ما افزوده مى شد و شكيبا و مصمّم بوديم اما امروز با پيدايش زنگارها در دين و ظهور كژى ها و نفوذ شبهه ها در افكار و تفسير و تأويل دروغين در دين، با برادران مسلمان خود به جنگ خونين كشانده شديم. پس، هر گاه احساس كنيم چيزى باعث وحدت ماست و به وسيلة آن به يكديگر نزديك مى شويم و شكاف ها را پر و باقيماندة پيوندها را محكم مى كنيم، به آن تمايل نشان مى دهيم و آن را گرفته و ديگر راه جنگ را ترك مى كنيم».

امير مؤمنان (علیه السلام) در جاى ديگر نيز به وحدت آفرينى اعتقاد به نبوّت و پيروى از رهبرى الاهى، اشاره كرده است: «فَانظُروا إِلى مَواقع نِعم الله عَليهم حين بَعث إِليهم رَسولًا فَعقد بِملّته طاعَتهم و جَمع عَلى دَعوته أُلفتهم(۲) حال به نعمت هاى بزرگى بنگريد كه خداوند به هنگام بعثت پيامبر اسلام به آنان ارزانى داشت كه اطاعت آنان را با آيين خود پيوند داد و با دعوتش آنها را متحد ساخت».

نيز در جاى ديگر مى فرمايد: «فَصَدع بِما أُمر به وبلّغ رِسالات رَبّه فَلمّ الله بِه الصَّدع و رَتق به الفَتق وأَلّف به الشِمل بَين ذوِى الأرحام بَعد العَداوة الواغرة فى الصّدور و الضّغائِن القادِحة فى القلوب(۳) پيامبر براى انجام فرمان خدا قيام كرد و رسالت هاى پروردگارش را ابلاغ كرد و خداوند به وسيلة او شكاف هاى اجتماعى را پر كرد وفاصله ها را پيوستگى بخشيد و بين خويشاوندان يگانگى برقرار ساخت پس از آن كه آتش دشمنى در سينه ها و كينه هاى برافروخته در دل ها جايگزين شده بود».

منبع:

 بلاغ

اهميت احترام به پدرومادر

قرآن كريم بعد از اصل توحيد، يكي از مهمترين تعليمات انساني را نيكي به پدر و مادر معرفي فرموده است: پروردگارت مقرر داشت كه جز او را نپرستيد و به پدر و مادر نيكي كنيد. اگر يكي از آن دو يا هر دو در كنار تو به سالخوردگي رسيدند به آنها [حتي]اف نگو و به آنان پرخاش مكن و با آنها سخني شايسته بگو و از روي مهرباني و لطف، بالِ تواضع خويش را براي آنان فرودآور و بگو: پروردگارا!بر آن دو رحمت آور، همان گونه كه مرا در كودكي تربيت كردند.(اسراء/23-24) .»

آثار نيكي و احترام به والدين

نيكي و احترام به پدر و مادر و راضي و خشنود نمودن آنان، آثار و فوايد بسيار مهم و ارزنده و سعادت دنيوي و اخروي را در پي خواهد داشت . در اينجا به برخي از آنها اشاره مي كنيم:

1 - خشنودي خداوند و غفران الهي

امام صادق (علیه السلام) مي فرمايد: «حسن سلوك و نيكي به والدين از حسن شناخت و معرفت عبد به خداوند تعالي است، زيرا هيچ عبادتي انسان را به سرعت نيكي به پدر و مادر به خشنودي خداوند تعالي نمي رساند آن هم احساني كه محض تحصيل رضاي پروردگار باشد.»
بدين جهت خداوند در سوره اسراء بعد از آنكه انسان را به نيكي كردن و احترام به پدر و مادر دستور مي دهد، مي فرمايد: «پروردگارتان به آنچه در درون شماست، آگاه تر [از خودتان]است. اگر صالح باشيد، قطعاً او آمرزنده توبه كنندگان است.»(اسراء/25)

2 - طول عمر

پيامبر(صلی الله علیه وآله وسلم)در اين باره مي فرمايد: « اي فرزند آدم! به پدر و مادرت نيكي كن و صله رحم داشته باش تا خداوند، كارت را آسان و عمرت را طولاني بگرداند. پروردگارت را فرمان ببر تا خردمند به شمار آيي و از او نافرماني نكن كه نادان شمرده مي شوي))..»
امام باقر (علیه السلام) نيز با تحسين كساني كه والدين خود را مورد احترام و نيكي قرار مي دهند مي فرمايد: «خوشا به حال كسي كه به پدر و مادر خود نيكي كند، زيرا خداوند بر عمر او مي افزايد».

3 - فراواني روزي

خداوند متعال «رزاق» است؛ تمامي موجودات بر سفره لطف و احسان او حضور دارند و از نعمت هاي او چه مادي و چه معنوي بهره مند مي شوند. وظيفه ما در قبال اين همه نعمتي كه خداوند به ما عطا كرده اين است كه هميشه و در همه حال سپاسگزار او باشيم. در حقيقت شكر نعمت عامل بسيار مؤثري در افزايش نعمت ها و الطاف الهي است كه خداوند با صراحت بدان اشاره فرموده است: « و پروردگارتان اعلام كرد كه اگر مرا سپاس گوييد، بر نعمت شما مي افزايم و اگر كفران كنيد، بدانيد كه عذاب من سخت است.»
پدر و مادر نيز از جمله بزرگترين نعمت هايي هستند كه خداوند به بندگانش ارزاني داشته است و بايد خدا را به خاطر وجود اين نعمت هاي گرانقدر شاكر بود .
در آيه 14 سوره لقمان، شكر والدين هم رديف شكر خدا آمده است:«أَنِ اشْكُرْ لِي وَ لِوالِدَيْكَ؛ [به انسان توصيه كرديم]كه شكرگزار من و پدر و مادرت باش!»
امام رضا(علیه السلام) در اين باره مي فرمايد:«خدا امر فرموده به شكرگذاري از خودش و براي والدين، پس اگر كسي والدين را شكر نكند، خدا را هم شكر نمي كند.

4- آسان شدن مرگ

مرگ يك رخداد طبيعي در زندگي انسان است و در روايتي از امام رضا(علیه السلام) به عنوان يكي از وحشتناك ترين مراحل زندگي انسان معرفي شده است. در حالي كه مرگ براي انسان مؤمن و صالح آسان و بنا به سخن امام علي(علیه السلام) ارزشمندترين هديه براي او مي باشد آن جا كه فرمود: «أفضل تحفة المومن الموت»
خداوند در قرآن كريم در وصف مرگ پرهيزگاران مي فرمايد: «همانها كه فرشتگان [مرگ]روحشان را مي گيرند در حالي كه پاك و پاكيزه اند به آنها مي گويند: «سلام بر شما! وارد بهشت شويد به خاطر اعمالي كه انجام مي داديد!»(نحل/32)
امام صادق(ع) راحتي در هنگام مرگ و آسان شدن سكرات موت را از ديگر آثار احترام و نيكي به والدين برشمرده و مي فرمايد: «كسي كه دوست دارد خداي متعال سختي هاي مرگ را بر او آسان سازد، نسبت به خويشان و نزديكان و پدر و مادرش نيكوكار باشد و اگر چنين كند خداي متعال سختي هاي مرگ را بر او آسان مي كند»

5 - ورود به بهشت و برخورداري از درجات بالاي بهشتي

احترام به پدر و مادر در نزد خدا در مرتبه اي بسيار بالا قرار دارد، پس چه پاداشي بهتر و ارزشمندتر از بهره مندي از بهشت و درجات بالاي آن براي انسان مي تواند وجود داشته باشد؟
امام باقر(علیه السلام) در مورد مؤمنان برخوردار از جايگاه والاي بهشتي مي فرمايد: «اگر مؤمني چهار ويژگي در خود داشته باشد خداوند او را در بالاترين و شريف ترين جايگاه قرار خواهد داد: كسي كه يتيمي را پناه داده و بر او پدرانه نظر افكند، كسي كه ضعيفي را مورد ترحم قرار دهد و در حد كفايت به او كمك كند، كسي كه به والدين خود انفاق و با آنان مدارا كند، و[آن كه]به ايشان نيكي كرده واز نگران ساختن آنها اجتناب نمايد.»

6 - همنشيني با نيكان

بزرگترين آرزو و خواسته اهل ايمان، همنشيني با «ابرار» چه در دنيا و چه در آخرت است . آنان از خدا مي خواهند كه با نيكان بميرند و با ايشان محشور شوند: «پروردگارا! گناهان ما را بيامرز و زشتي هاي ما را بپوشان و ما را با نيكان بميران.»
كسي كه به خدا ايمان داشته باشد، براي جلب رضايت خداي متعال و برخورداري از فضل و رحمت الهي تمام سعي و تلاش خود را به كار مي گيرد و با اعمال شايسته ،راه رسيدن به رستگاري را مي پيمايد . يكي از آن اعمال نيك، احترام به پدر و مادر است كه سعادت آخرت و همنشيني با نيكان را به دنبال خواهد داشت .
پيامبر اكرم(صلی الله علیه واله وسلم) در بيان نيكي به پدر و مادر و نتيجه آن در آخرت و روز قيامت مي فرمايد: «كسي كه براي پدر و مادرش حج انجام دهد و يا بدهكاري آنها را بپردازد، خداوند او را در روز قيامت با نيكان بر مي انگيزد.»

7 - اجابت دعاي والدين در حق فرزندان

انسان موجودي است كه هميشه به خداوند محتاج است و همواره در تمام كارها بايد به او متوسل شود و از او كمك بخواهد . دعا بهترين وسيله ارتباط بين خدا و انسان است . خداوند بزرگ بندگان خود را به دعا كردن سفارش نموده و وعده استجابت به آنان داده است. چنانكه درسوره بقره مي فرمايد: «دعاي دعا كننده را، به هنگامي كه مرا مي خواند، پاسخ مي گويم.»
پدر و مادر از جمله كساني هستند كه دعايشان در حق فرزندان خوش رفتار مستجاب مي شود .
در اهميت دعا براي فرزندان همين بس كه حضرت امام سجاد(علیه السلام) در صحيفه سجاديه، دعاي 25 را به فرزندان خود اختصاص مي دهد و از خداوند نيك بختي آ نها را مي خواهد.
امام صادق(علیه السلام) در اهميت دعاي والدين در حق فرزندان مي فرمايد: «خداوند دعاي سه كس را رد نخواهد كرد: دعاي پدر در حق فرزند در هنگام نيكي به او، دعاي پدر بر ضد فرزند(نفرين) هنگامي كه مورد عاق او واقع شود و دعاي مظلوم بر ظالم.»

8 - موجب نيكي فرزندان

 پدر و مادر اولين كساني هستند كه فرزندان در تمام مراحل زندگي،آنها را به عنوان الگوي خود قرار مي دهند.
بنا بر اين كسي كه انتظار ادب و معرفت و حق شناسي از فرزندانش دارد، بايد همين حالت را نسبت به پدر و مادر خودش و بزرگترها نشان دهد، تا كوچكترها هم از او بياموزند.اگر كسي پدر و مادرش را احترام كرد نتيجه آن را در احترام فرزندانش به خود خواهد ديد.
امام صادق(علیه السلام) مي فرمايد: «به پدرانتان نيكي كنيد تا فرزندانتان به شما نيكي كنند.» (بحارالانوار/ج71/ص65)

نیکی

عامل بدبختی انسانها

((وانماهلک من کان قبلکم بطول آمالهم وتغیب آجالکم حتی نزل بهم الموعودالذی ترد عنه المعذره وترفع عنه التوبه وتحل معه القارعه والنقمه.(خطبه147)

حضرت علی (علیه السلام)به همگان هشدارمیدهدکه تاریخ امم پیشین رامطالعه کنندودرباره عوامل بدبختی آنهابیندیشندودرس عبرت گیرند.
حضرت می فرمایند:آنهاکه پیش ازشمابودندتنهابه جهت آرزوهای طولانی وپنهان بودن و(فراموش کردن)سرآمدزندگیشان گمراه وهلاک شدند.واین طول امل همچنان ادامه یافت تامرگشان فرارسید.( وانماهلک من کان قبلکم بطول آمالهم وتغیب آجالکم حتی نزل بهم الموعود).

منظورازهلاکت درجمله((وانمااهلک))به گفته جمعی ازمفسران نهج البلاغه هلاکت معنوی یعنی گمراهی است که نتیجه آن عذاب اخروی می باشد.

ولی بعیدنیست که هم هلاکت معنوی واخروی وهم هلاکت مادی ودنیوی راشامل شودیعنی آرزوهای دورودراز وفراموش کردن پایان زندگی وغرق شدن درشهوات هم آخرت آنهاراتباه کرده وهم قدرت وعظمت آنهارادردنیابرباددادوسرانجام آنهاراگرفتارانواع عذابهای دنیوی مانندطوفان قوم نوح وزمین لرزه های قوم لوط وصاعقه های آسمانی اقوام دیگر.

آری طول امل که یکی ازآثارآن ((تغیب آجال))(به فراموشی سپردن سرآمدزندگی)است ازبزرگترین دشمن سعادت انسانهاست چراکه حجاب ضخیمی دربرابردیدعقل انسانهامی افکندوهواوهوس رابروجوداوحاکم می سازدواوراغرق انواع گناهان ومعاصی خطرناک می کند.

این همان چیزی است که درحدیث معروف پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم)وامیرالمومنان (علیه السلام)آمده است:((واماطول الامل فینسی الاخره))آرزوهای درازآخرت رابه فراموشی می سپارد)).ازجمله((حتی نزل بهم الموعود:تازمانی که وعده الهی یعنی مرگ آنهافرارسد))چنین برمی آیدکه این افراددرآن لحظه بیدارمی شوند.آری بیدارمی شوندولی این بیداری برای آنهاسودی نداردولذاامام علی (علیه السلام)می فرماید:همان مرگی که هنگام فرارسیدنش عذرهاپذیرفته نمی شودودرهای توبه بسته میشودومصائب سخت ومجازاتهاباآن فرامی رسد ((الذی ترد عنه المعذره وترفع عنه التوبه وتحل معه القارعه والنقمه)).

پی نوشت:پیام امام امیرالمومنین(علیه السلام)ج5