♨️سوال:

?حضور اين همه آدم با گذشتگان و آيندگان چطور در قيامت و بهشت وجهنم جا مي شود؟

✍️پاسخ:

✅خداوند متعال درباره گستره بهشت مى فرمايد: (وَ سارِعُوا اِلى مَغفِرَه مِن رَبِّكُمْ وجَنَّه عَرضُهَا السَّمـوتُ والاَرضُ اُعِدَّت لِلمُتَّقين) [1] ؛ و شتاب كنيد براى رسيدن به آمرزش پروردگارتان و بهشتى كه وسعت آن، آسمان ها و زمين است كه براى پرهيزگاران آماده شده است. مراد از «عرض» در آيه شريف، پهنا و گستره است. در زبان عربى، هنگامى كه مى خواهند بگويند فلان شئ از وسعت برخوردار است. واژه «عرض» را به كار مى برند.

عبارت (جَنَّه عَرْضُهَا السَّمواتُ وَ الاَرْضُ) كنايه از اين است كه بهشت از نظر گستره، به اندازه اى وسيع است كه به نهايت وسعت رسيده است و يا به قدرى است كه قوه واهمه بشرى از درك گستره آن ناتوان است. هر چند معاد جسمانى است و بهشتيان و جهنميان با وجود جسمانى، پاداش و كيفر داده مى شوند، ولى بهشت و جهنم ويژگى هاى اين جهان مادى را ندارد، زيرا با برچيده شدن اين جهان مادى و تمام كرات آسمانى و ويران شدن آنها، قيامت آغاز مى شود:

(يَومَ تُبَدَّلُ الاَرضُ غَيرَ الاَرضِ والسَّمـوتُ وبَرَزوا لِلّهِ الو حِدِ القَهّار) [2] ؛ در آن روز كه اين زمين به زمين ديگر و آسمان ها [به آسمان هاى ديگر] مبدّل مى شود و آنان در پيشگاه خداوند واحد قهّار ظاهر مى گردند؛ (اِذَا الشَّمسُ كُوِّرَت * واِذَا النُّجُومُ انكَدَرَت) [3] ؛ هنگامى كه خورشيد در هم پيچيده شود و هنگامى كه ستارگان بى فروغ شوند؛ (اِذَا السَّماءُ انفَطَرَت * واِذَا الكَواكِبُ انتَثَرَت) [4] ؛ هنگامى كه آسمان از هم شكافته شود و هنگامى كه ستارگان پراكنده شوند و فرو ريزند.

بنابراين بهشت و جهنم در عالَم ديگرى فوق اين جهان مادى است و ويژگى هاى اين جهان مادى را ندارد. آن عالَم از نظر گستره به اندازه اى است كه وسعت بهشت به مقدار آسمان ها و زمين است و جهنم نيز از وسعتى برخوردار است كه همه گنه كاران در آن جاى مى گيرند. [5]

در روايت است كه پيامبراكرم(ص) و حضرت على(ع) در پاسخ اين پرسش كه اگر وسعت بهشت، آسمان ها و زمين است، پس دوزخ كجاست؟ فرمودند: چون شب آيد، روز كجاست؟ [6]

ب) منظور از «نزديك كردن» (ازلِفَت) يعنى در پيش رويشان باشد و داخل شدنشان در آن زحمتى نداشته باشد. و اين كه بهشت را به آنها نزديك مى كنند، نه آنها را به بهشت، دَرك آن در شرايط اين دنيا قابل تصور نيست، امّا از آن جا كه اصول حاكم بر قيامت و آخرت، اصولى است كه با شرايط اين جهان بسيار تفاوت دارد، پس جاى شگفتى نيست. [7]

پي نوشتها:

[1] . آل عمران، آيه 133.
[2] . ابراهيم، آيه 48.
[3] . تكوير، آيه 1و2.
[4] . انفطار، آيه 1و2.
[5] . ر.ك: الميزان، ج 4، ص 20؛ بحارالأنوار، ج 8، ص 83 و ج 66، ص 57؛ سيد شريف رضى، حقايق التأويل فى متشابه التنزيل، ص 241.
[6] . عبد على عروسى حويزى، تفسير نورالثقلين، ج 1، ص 463؛ فضل بن شاذان قمى، الفضائل، ص 150.
[7] . الميزان، ج 4، ص 32 ـ 43.