عدم درخواست اجرت برای امر تبلیغ

مبلّغ نباید برای تبلیغ و خواندن نماز جماعت، منبر و حتی سخنرانی درخواست اجرت کند؛ زیرا این عمل تبعات منفی دارد، به علاوه اعتقاد به رزّاق بودن خداوند باید سرلوحة عمل و رفتار یک مبلّغ باشد؛ چنانچه خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید: «وَ مَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً وَ يَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لا يَحْتَسِبُ‏»؛[1] و هر کسی که از خدا بترسد، خدا برای او راهی [برای بیرون شدن از بن ‌بست] قرار خواهد داد و از جایی که گمانش را ندارد، به او روزی خواهد رساند.

رفتار مناسب با میزبان و خانواده او
برخی از مراکز تبلیغی، فاقد منزلی برای مبلّغ هستند، و ناچاراً عده‌ ای از مردم با علاقة خاصی که نسبت به میهمان و به خصوص میزبانی روحانیون دارند و به قصد کسب ثواب، مبلّغ را در منزل خود اسکان می ‏دهند؛ حال این مبلّغ باید کمترین زحمت و تکلّف را برای اهل آن خانه داشته باشد و از در خواست های غیر ضروری و خارج از توان میزبان پرهیز کند.
در این راستا توجه به آداب معاشرت و نیز آداب ورود و خروج به منزل و… ضروری است؛ به ‏ویژه در خانه ‏ای که نامحرم حضور دارد.

اجازه سؤال کردن به مخاطب
باید به مخاطب فرصت سؤال کردن داده شود؛ حتی ‏الامکان تا جایی که این امر مخلّ به فعالیت های تبلیغی نباشد، باید رعایت شود و بایستی پاسخ مناسب به سؤلات داده شود. در این زمینه لازم است از هر‏گونه شتابزدگی در پاسخ به سؤلات پرهیز شود.

«راغب اصفهانی» در کتاب «محاضرات الادباء» نقل کرده است: روزی دانش ‌آموزی سر کلاس درس به استاد خود گفت: من در خواب دیدم که گویا تمام بدنم آغشته به نجاست است و تمام بدن شما آغشته به عسل. وقتی حرف دانش ‌آموز به اینجا رسید، استاد دیگر فرصت نداد که دانش ‌آموز حرفش را تمام کند، و فوراً گفت: این نتیجة عمل های بد تو و اعمال خوب من است که خداوند بر بدن من و تو پاشانیده است.
سپس دانش ‌آموز به استاد گفت: اجازه می ‌دهید بقیة خوابم را بگویم؟. استاد گفت: بگو! گوش می ‌کنم. دانش‌ آموز گفت: پس در آن حالت تو مرا می ‌لیسیدی و من تو را. استاد که خیلی ناراحت شده بود،‌ گفت: دور شو ذلیل شده.[2] اگر این استاد کمی صبر کرده بود تا سخن دانش ‌آموزش تمام شود، می ‌توانست جواب مناسبی بگوید.

البته گاهی لازم است کلام طرف مقابل را محترمانه قطع کرد، از جمله:
الف) شخصی که زبان به چاپلوسی گشوده باشد؛ خواه چاپلوسی از مبلّغ باشد یا غیر مبلّغ، و آن غیر، حاضر باشد یا نباشد؛
ب) حرف طرف مقابل غیبت یا تهمت یا حتی کنایه‌ گویی و تعریض نسبت به دیگران باشد که حتماً باید از آن جلوگیری شود.
پرهیز از چاپلوسی و تملّق
از چاپلوسی و تملّق به طور کلی باید اجتناب کرد؛ زیرا این امر در آموزه‏ های دینی نهی شده و در این باره،‌ روایات و داستان های فراوانی وجود دارد که از باب اختصار به نقل یک روایت اکتفا می ‌شود:
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله)فرمودند: «اُحْثُوا فِي وُجُوهِ الْمَدَّاحِينَ التُّرَاب»؛[3]‏ بر صورت مدیحه سرایان که از شما تعریف می ‏کنند، خاک بپاشید.
احترام گذاشتن به روحانیون محلی
اگر در محل تبلیغ، روحانی، روضه خوان یا ملّای محلی حضور دارد، باید با کمال احترام با آنها برخورد کرد، هر چند از جهت علمی از آن مبلّغ پایین ‌تر باشند؛ زیرا احترام به آنها آثار و برکات زیادی به دنبال دارد.
ضمن این که برخوردهای احترام ‏آمیز، از برخی برداشت های احتمالی (همچون حسادت) جلوگیری خواهد کرد.

پی نوشت:
[1]. طلاق/۲ ـ ۱.
[2]. محاضرات الادباء، راغب اصفهانی، مکتبة الشیخ موسی شریف، مصر، بی‏تا، ج‏۱، ص‏۱۵۱.
[3]. بحار الانوار، محمد باقر مجلسی، دار الکتب الاسلامیه، تهران، بی‏تا، ج‏۷۳، ص‏۲۹۴.