برای به دست آوردن حضور قلب در نماز، علاوه بر کسب طهارت، مراقبه و دوری از گناه که نقش مهمی را در این زمینه دارد باید نکات دیگری را هم رعایت نمود:
1- تقویت نگاه توحیدی
یعنی اینکه بدانیم خدایی که می پرستیم چگونه خدایی است؟ آیا به راستی این خدا جدای از ما است و ما در برابرش ایستاده ایم؟ خدایی که غیر زمین و آسمان و ماه و خورشید و انسان و حیوان و ملک و فلک است آیا به راستی همان خدایی است که در قرآن کریم خود را «هو الاول والاخر و الظاهر و الباطن» معرفی نموده است؟!
آیا اینکه به جانب قبله می ایستیم و او را تعظیم مینمایم بدان معنا است که او در روبروی ما حضور دارد و در بالا و پایین و عقب و راست و چپمان نیست؟ آیا این حق جدای از خلق و بیرون از شئون و اطوار گوناگون خلق است؟
باید بدانیم حق تعالی در سراسر زندگی ما وجود دارد و چنان به ما نزدیک است که خود می فرماید: « وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ وَ نَعْلَمُ ما تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَريدِ و ما انسان را آفريديم وسوسه نفس او را مىدانيم و ما به او از رگ گردنش نزديكتريم.»
«دوست نزدیکتر از من به من است
وین عجب تر که من از وی دورم
چه کنم با که توان گفت که او
در کنار من و من مهجورم»
در بیان دیگر نیز به این قرب اشاره می شود: «وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِه حايل میشود و از اسرار درونى همه آگاه است»
خلاصه آنکه ادراک معنای توحید صمدی قرآنی و علم به این که حق تعالی این گونه به او نزدیک است، نقشی شگرف در حضور قلب دارد.
2- سعی کنیم افکار خود را در غیر از اوقات نماز، کنترل کنیم. اگر فکر منفی به ذهن انسان خطور می کند، به جای توجه و دامن زدن به آن، سریعا با تغییر مکان، مشغول شدن به کاری و خواندن سوره ناس و صلوات و… باید برای خود انصراف ذهنی ایجاد نمود، تا اثر سوء خود را در نماز نگذارد.
3-انتخاب محل و مکان نماز و سایر عبادات نیز در این امر، اثر دارد. به همین دلیل، نماز خواندن در برابر اشیاء و چیزهایى که ذهن انسان را به خود مشغول مى دارد مکروه است، و همچنین در برابر درهای باز و محل عبور و مرور مردم، در مقابل آئینه و عکس و مانند اینها پرهیز شود و سجاده خود را در مکانی که از این خصوصیات عاری است قرار بدهیم.
4- انجام مستحبات نماز و آداب مخصوص آن چه در مقدمات و چه در اصل نماز نیز کمک مؤثرى به این امر مى کند.
5- توجه به فلسفه نماز و مطالعه پیرامون آن و اسرار نماز و کتاب هایی که در این زمینه نوشته شده مانند:
الف: اسرار نماز/ جوادی آملی
ب: اسرار الصلاة/امام خمینی
ج: پرتوی از اسرار نماز / محسن قرائتی
از جمله راه های تقویت حضور قلب در نماز است.
البته حضور تام قلب امری دشوار است و بايد به تدريج مستقر شود بنابراين كسي كه در ابتداي راه كمال و خودسازي قرار دارد نبايد از خود انتظار حضور قلب كامل داشته باشد و بايد آن را به تدريج تمرين كند و بدست آورد. بايد با نفس مانند کودکي نوآموز مدارا کرد و به تدريج و با آهستگي آن را مهار و رام نمود. بنابراين بايد از مقدار بسيار کم شروع کرد و به تدريج بر ميزان تمرکز و توجه و حضور قلب افزود.
