آثار و محاسن شب یلدا -بیان 6 اثر خوب-
1 /صله رحم
اثرات خوب صله رحم در زندگی انسان
اسلام تحكیم پیوندهاى خویشاوندى و استحكام روابط خانوادگى را به شدّت مورد تأكید و توجّه قرار داده چنانچه خداى متعال
« … آن را در ردیف پرستش خویش قرار داده، مىفرماید: وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشِْْكُوا بِهِ شَیْئاً وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً وِ بِذِى الْقُرْبى 1 و »
خدا را بپرستید و هیچ چیز را شریك او قرار ندهید و به پدر و مادر و خویشان نیكى كنید. در جاى دیگر مىفرماید: وَاتَّقُوا اللَّهَ
« الَّذى تَسائَلُونَ بِهِ وَ الَْْرْحامَ إِنَّ اللَّهَ كانَ عَلَیْكُمْ رَقیباً 2 بترسید از آن خدایى كه به نام او از یكدیگر درخواست مىكنید و درباره »
ارحام كوتاهى نكنید، همانا خداوند مراقب شماست.
خویشانت بال و پَرِ تو هستند.
امیر مۆمنان على علیه السلام نیز به فرزندش چنین سفارش مىكند: أَكْرِمْ عَشیرَتَكَ، فَإِنَّهُمْ جَناحُكَ الَّذى بِهِ تَطیرُ، وَ أَصْلُكَ الَّذى إِلَیْهِ
« تَصیرُ، وَ یَدُكَ الَّتى بِها تَصُولُ 3 خویشانت را گرامى بدار، زیرا آنان بال و پَرِ تو هستند كه با آنان پرواز مىكنى و اصل و ریشه تو »
مىباشند كه به ایشان باز مىگردى )از آنان كمك گرفته و به آنها سرفرازى( و دست )یاور( تو هستند كه با آنها )به دشمن(
حمله مىكنى )و پیروز مىشوى(.
حتی اگر خویشاوندانت مرتد یا كافر باشند ارتباط خود را با آن ها قطع مکن.
كفر و فسق سبب سقوط حق خویشاوندى نمىشود، بلكه صله رحم در این گونه موارد نیز امرى پسندیده است و چه بسا موجب
كسانى با من خویشاوندىدارند، « : هدایت و نجات بستگان از گمراهى شود. راوى مىگوید: به امام صادق علیه السلام عرض كردم
امّا با من همعقیده نیستند، آیا براى آنان بر عهدهام حقّى است؟ فرمود: بلى؛ حق خویشاوندى را چیزى قطع نمىكند و اگر با تو
« . همعقیده باشند، براى آنان دو حق است؛ یكى حقّ خویشاوندى و دیگرى حقّ اسلام 4 »
روشهاى رسیدگى به خویشان
برخى از روشهاى صله رحم و حمایت از خویشاوندان عبارتند از:
1. كمك جانى: مىتوان گفت كه بزرگترین مرتبه صله رحم، رسیدگى جانى به خویشان است و آن در جایى است كه جان یكى از
بستگان انسان در خطر باشد كه در این صورت وى باید تا پاى جان بایستد و از خویشاوندان خود- در چارچوب اسلام و معیارهاى
مكتبى- دفاع كند، تا ضرر را از او دفع نماید. رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: مَنْ مَشى إِلى ذى قَرابَةٍ بِنَفْسِهِ وَ مالِهِ لِیَصِلَ
« رَحِمَهُ أَعْطاهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَجْرَ مِأَةِ شَهیدٍ 5 هر كس با جان و مالش، صله رحم كند، خداى متعال اجر صد شهید به او مىدهد. »
2 . كمك مالى: اگر در مواردى میان بستگان انسان افراد نیازمند وجود دارد، رسیدگى مالى به ایشان لازم و از درجه اهمّیّت بالایى
« برخوردار است. امیر مۆمنان على علیه السلام نیز مىفرماید: فَمَنْ أَتاهُ اللَّهُ مالًا فَلْیَصِلْ بِهِ قَرابَتَهُ 6 كسى كه از سوى خدا ثروتى به »
دست آورد، باید بستگان خویش را به وسیله آن دستگیرى كند.
3 . كمک فكرى: رسیدگى فكرى در جایى است كه یكى از بستگان انسان براى هدایتشدن نیاز به راهنمایى دارد. به عنوان مثال:
یكى از اقوام انسان اهل نماز و روزه نیست، اگر رفتن نزد وى و راهنمایى او، سخنگفتن از فضیلت نماز و روزه و ترساندن از
پیامدهاى ترك نماز و روزه در او مۆثّر مىشود، بر انسان لازم است كه نزدش رفته و به او كمك فكرى كند و این از مصادیق امر به
معروف و نهى از منكر است. به استفتایى در این زمینه توجّه فرمایید:
آیا انسان مىتواند از نظر شرعى با خویشاوندانى كه بىتقوا و بىنماز و ضدّ انقلابند از قبیل پدر، مادر، خواهر و غیره قطع رحم «
« ». نماید؟ جواب: قطع رحم جایز نیست، ولى باید آنها را با مراعات موازین امر به معروف و نهى از منكر كند 7 »
4 .كمک عاطفى: گاهى رفتن به منازل خویشان، سلام و احوالپرسى، تلفنزدن و نامهنوشتن، محبّت ایجاد مىكند و سبب دلجویى
« از خویشان مىشود. امیر مۆمنان علیه السلام فرمود: صِلُوا أَرْحامَكُمْ وَ لَوْ بِالتَّسْلیمِ 8 با بستگان خود صله رحم كنید، گرچه با »
سلامكردن )به آنان( باشد. امام صادق علیه السلام نیز مىفرماید:
« . پیوند میان برادران آن گاه كه پیش هم هستند، دیدار همدیگر است و در مسافرت نامهنوشتن به یكدیگر 9 گاهى نیز شركت »
در غم و شادى خویشان از موارد صله رحم است؛ شركت در مراسم تشییع جنازه و مجالس ترحیم و دلجویى از بازماندگان آنان،
و نیز شركت در مجالس جشن و سرور ایشان، رسیدگى عاطفى به آنانبوده، در تقویت و تحكیم رابطه خویشاوندى نقش مۆثّرى
دارد.
5 . ترک آزار: یكى از برترین روشهاى صله رحم با خویشاوندان، ترك اذّیت و آزار آنان است. بدین معنا كه پرهیز از غیبت، تهمت،
زخم زبان و شماتت آنان، دخالتنكردن در زندگى آنها به عناوین مختلف، عیبجویىنكردن از آنان و … از برترین موارد صله
« رحم است. امام صادق علیه السلام دراین باره فرمود: أَفْضَلُ ما تُوصَلُ بِهِ الرَّحِمُ كَفُّ الْْذَى عَنْها 10 برترین چیزى كه به آن صله »
رحم مىشود، خوددارىكردن از اذّیت و آزار آنان است.
آثار رسیدگى به خویشان
صله رحم آثار و فواید ارزندهاى براى انسان در بر دارد كه در اینجا به برخى از آنها اشاره مىكنیم:
1. طول عمر: یكى از مهمترین آثار صله رحم، طولانىشدن عمر است. امام رضا علیه السلام در این باره فرمود:
« یَكُونُ الرَّجُلُ یَصِلُ رَحِمَهُ فَیَكُونُ قَدْ بَقِىَ مِنْ عُمْرِهِ ثَلاثُ سِنینَ فَیُصَیِّرُهَا اللَّهُ ثَلاثینَ سَنَةً وَ یَفْعَلُ اللَّهُ ما یَشاءُ 11 چه بسا مردى »
كه تنها سه سال از عمرش باقى مانده است، امّا خدا به خاطر صله رحم، باقىمانده عمرش را به سى سال مىرساند و خدا آنچه را
مىخواهد، انجام مىدهد. شخصى به نام مَیسِِ از امام باقر یا امام صادق علیهم السلام نقل كرده كه آن حضرت فرمود: اى مَیسِ!
گمان مىكنم به خویشان خود نیكى مىكنى؟ گفتم: آرى فدایت شوم! من در نوجوانى در بازار كار مىكردم و دو درهم مزد
مىگرفتم، یك درهم آن را به عمّهام و درهم دیگر را به خالهام مىدادم. آنگاه امام فرمود: به خدا سوگند تا كنون دو بار مرگت
« . فرا رسیده، ولى به خاطر صله رحم به تأخیر افتاده است 12 »
2. « … فراوانى روزى: حضرت سجّاد علیه السلام ف رمود: مَنْ سَرَّهُ أَنْ یَمُدَّ اللَّهُ فى عُمْرِهِ وَ أَنْ یَبْسُطَ لَهُ فى رِزْقِهِ فَلْیَصِلْ رَحِمَهُ 13 هر »
كس دوست دارد، خدا عمرش را طولانى و روزىاش را افزایش دهد، باید صله رحم كند.
3. « حسن خلق: امام صادق علیه السلام فرمود: صِلَةُ الَْْرْحامِ تُحْ سِنُ الْخُلْقَ 14 رسیدگى به خویشان، اخلاق را نیكو مىكند. »
4. « … پاكى اعمال و دفع بلا: امام باقر علیه السلام فرمود: صِلَةُ الَْْرْحامِ تُزَكِِّّ الْْعَْمالَ وَ تَدْفَعُ الْبَلْوى 15 رسیدگى به خویشان، »
اعمال را پاك مىكند و بلا را دور مىسازد.
5. « آسانى حساب: امام صادق علیه السلام فرمود: صِلَةُ الرَّحِمِ تُهَوِّنُ الْحِسابَ یَوْمَ الْقِیامَةِ … وَ تَقى مَصارِعَ السُّوءِ 16 رسیدگى به »
خویشان حساب روز قیامت را آسان كرده و از مرگ بد جلوگیرى مىكند.
6. آبادى شهرها: امام صادق علیه السلام فرمود: صِلَةُ الرَّحِمِ وَ حُسْنُ الْجَوارِ یَعْمُرانِ الدِّیارَ صله رحم و خوشرفتارى با همسایه
شهرها را آباد مىكند.
نفرین بر قطع کنندگان رحم
قطع رحم و ترك رسیدگى به خویشان و بستگان در اسلام سخت مورد نكوهش قرار گرفته است. خداوند تعالى كسانى را كه از
« . خویشاوندان خود بریده، با آنان قطع رابطه مىكنند، در سه جاى قرآن مورد لعن و نفرین قرار داده است 17 از جمله در »
« آیهاى مىفرماید: فَهَلْ عَسَیْتُمْ إِنْ تَوَلَّیْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِى الَْْرْضِ وَ تُقَطِّعُوا أَرْحامَكُمْ أُولئِكَ الَّذینَ لَعَ نَهُمُ اللَّهُ 18 اگر از فرمان خدا »
روىگردان شوید، آیا جز این انتظار مىرود كه در زمین فساد كنید و قطع رحم نمایید؟ آنها كسانى هستند كه خداوند آنان را
لعنت كرده است. امام صادق علیه السلام در ضمن بیان خود به نقل از پدرش فرمود: پدرم حضرت سجّاد علیه السلام فرمود: إِیَّاكَ
« وَ مُصاحَبَ ةَ الْقاطِعِ لِرَحِمِهِ فَإِنَّهُ وَجَدْتُهُ مَلْعُوناً فى كِتابِ اللَّهِ فى ثَلاثِ مَواضِعَ 19 از معاشرت و دوستى با كسى كه با بستگان خود »
قطع رابطه كرده بپرهیز، زیرا چنین كسى را در كتاب خدا )قرآن( در سه جا مورد لعن و نفرین یافتهام.
بارالها بحق محمّد و آله الطاهرین عمل به آموزه های معصومین علیهم السلام را توشه راهمان قرار بده. اللهم صل علی محمد و
آل محمّد و عجّل فی فرج مولانا صاحب الزمان.
پی نوشت ها:
1 .نساء ) 4 ( ، آیه 36 .
2 . نساء ) 4 ( ، آیه 1 .
3 .نهج البلاغه ، نامه 31 ، ص 939 .
4 .بحارالانوار ، ج 74 ، ص 131 .
5 . وسائل الشیعه ، ج 6 ، ص 287 .
6 .نهج البلاغه ، خطبه 142 ، ص 432 .
7 .استفتاآت ، ج 1 ، ص 488 .
8 .اصول كافى ، ج 2 ، ص 155 .
9 . همان ، ص 670 .
10 .همان ، ص 151 .
11 .اصول كافى ، ج 2 ، ص 150 .
12 . بحارالانوار ، ج 6 ، ص 264 .
13 .اصول كافى ، ج 2 ، ص 156