در اين كه حضرت معصومه(س) ازدواج نكرده اتفاق نظر هست و در مورد علت عدم ازدواج ايشان نظريات مختلفي گفته شده است:

1.در تاريخ يعقوبي آمده است كه حضرت موسي بن جعفر(علیه السلام) وصيت كرده بود كه دخترانش شوهر نكنند و براي همين هيچيك از دختران آن حضرت شوهر نكردند جز يكي از دخترانش به نام ام سلمه كه در مصر به همسري قاسم بن محمد بن جعفر بن محمد در آمد و به خاطر اين ازدواج مسايلي پيش آمده و قاسم قسم خورد كه منظور او از ازدواج با او اين بود كه به او محرم شود و او را حج ببرد. [1]

لكن اين نظريه را نمي توان به اين آساني پذيرفت چون در اصول كافي آمده است كه حضرت امام موسي بن جعفر (علیه السلام) كار شوهر كردن و شوهر دادن دخترانش را به پسرش حضرت امام رضا واگذار كرد و فرمود : اگر علي خواست آنان را شوهر مي دهد و اگر نخواست شوهر نمي دهد.
و جز پسرم علي هيچكس حق ندارد دخترانم را شوهر بدهد . نه برادران ديگرشان، نه عموهايشان و نه سلطان وقت هيچكدام حق ندارند در امر ازدواج دخترانم دخالت كنند.[2]

بر اساس اين روايت، نمي توان گفت كه امام موسي بن جعفر(علیه السلام) وصيت به عدم ازدواج نكرده بلكه وصيت كرده كه امر ازدواج دخترانش به امام رضا(علیه السلام) مربوط است و ديگران حق دخالت ندارند.

2. از ديدگاه برخي ، خفقان شديد هاروني باعث شد كه دختران امام موسي بن جعفر(علیه السلام) نتوانند ازدواج كنند و در عصر هارون خفقان و استبداد و ستم به جايي رسيد كه كسي جرأت نداشت به خانه امام موسي بن جعفر رفت و آمد كند . اگر كسي نتواند به خانه امام رفت و آمد داشته باشد، بطور يقين نمي تواند خيال دامادي آن حضرت را در سر بپروراند[3].

اگر بخواهيم اين مسأله را بيشتر توضيح بدهيم بايد بگوييم كه هارون مي خواست كاري كند كه نسل امام موسي بن جعفر كم گردد و يكي از راههاي اين، جلوگيري از ازدواج زنان و دختران اين خاندان است و بطور طبيعي اگر دختران و زنان شوهر نكنند، نسل آل علي(علیه السلام) كم مي گردد و كمي اين نسل براي دستگاه خلافت بسيار مطلوب بود و علت كشتار آنهمه سادات هم مي تواند همين باشد كه اين نسل بر افتد. این دقت را به دوستان عزیز بدهیم که این سخنی که اکنون با هم خوانیدم نمی تواند درست باشد. چرا که در دوران هارون اگر شدت و حدتی بود در دوران مامون که امام رضا ولیعهد بود و تبعا به ظاهر آمد و شد به خانه امام راحتتر صورت می گرفت و می شد تصور کرد که دیگر شرایط خفقان دوره هارون در این زمان نباشد. علاوه بر آنکه امام رضا بارها فرموده بود : از بابت هارون دیگر خطری متوجه ما نیست چرا که او پس از آنکه پدرم را به شهادت رساند دیگر جرات چنین کاری ندارد ،و امام آزادانه به کارهایش مشغول بود و به راحتی رتق و فتق امور نهاد وکالت و وکلاء ائمه را انجام می داد که سازمانی سیاسی- دینی بود. پس می توانستند خواستگاری بکنند و حتی می توانست نزدیک شدن به خاندان امام کاظم و شخص امام رضا، طمعی باشد تا به خواستگاری دختران امام کاظم بروند حتی حاکمان و درباریان طوس نیز می توانستند این در خواست را داشته باشند تا پیوندهای حکمتی اشان محکم تر باشد و بین خاندانی شود.مگر اینکه بگوییم در دوران امام رضا هم حکومت مامونی اجازه آمد و شد چندانی به خانواده امام کاظم نمی داد که با این سخن بتوانیم قول به فشار دستگاه حکومتی را تایید کنیم و البته یک نمونه ای هم که هست همین حمله به کاروان حامل حضرت معصومه است که بیست و چند نفر از خانواده و یاران امام کاظم در آن به شهادت می رسند.این مساله نشان می دهد آنگونه که ما فکر می کنیم نبوده و اهل بیت به هر حال مورد فشار و ظلم و ستم بودند والا چه معنی دارد به کاروان خواهر ولیعهد مملکت حمله بشود و دولت هم کاری نکند. اگر کار دولتی ها نبود، بویژه اینکه به نوعی کاروان حضرت معصومه حالت تبلیغی شیعی هم داشت ، چرا مامون با حمله کنندگان به شدت برخورد نکرد؟ چرا در تاریخ گزارشی در این باره نیست ؟

پی نوشت:

[1] - تاریخ یعقوبی، یعقوبی، بیروت : دار صادر، بی تا ، ج 2 ، ص 415 .

[2] - عیون اخبار، صدوق، قم : دارالعالم ( جهان )، 1378 قمری، ج 1 ،ص 33 .بحار الانوار، ج 48 ص 276 و ج 49 ص 224 ؛ الکافی، طهران: دارالکتب الاسلامیه، 1365ش ، ج1 ،ص 317 .

[3] - زندگاني كريمه اهلبيت ، مهدي پور، نشر حاذق، 1380 ، چاپ اول، ص 150