از جمله حکمت 82 نهج البلاغه که حضرت در این حکمت می فرمایند: شما را به پنج چیز سفارش مى کنم که اگر براى آنها شتران را پر شتاب برانید و رنج سفر را تحمل کنید، سزاوار است:

1- امید به غیر خدا ممنوع:
مالك بن عوف اشجعى مى‏ گوید: نزد رسول خدا (صلی الله علیه ) نه، یا هشت و یا هفت نفر بودیم، فرمود: آیا شما نمى‏خواهید با رسول خدا بیعت كنید؟ عرض كردیم: مگر ما تا كنون با شما بیعت نكرده‏ایم؟ دوباره فرمود: آیا شما با رسول خدا بیعت نمى‏كنید؟ ما دستهایمان را باز كردیم و با آن بزرگوار بیعت كردیم، یكى از ما گفت: چه بیعت كنیم و روى چه چیز بیعت كنیم؟ فرمود: خدا را عبادت كنید و چیزى را شریك خدا نشمارید و پنچ وعده نماز گزارید، و گوش به فرمان بوده و مطیع باشید و یك كلمه را آهسته فرمود: از مردم چیزى در خواست نكنی (فقط) به آنچه در نزد خداست، چشم امید داشته باش تا خداوند تو را دوست بدارد.

2- جز از گناه خود نترسید:

انواع ترس‏ پنج ‏تاست‏ خوف و خشیت و وجل و رهبت و هیبت. خوف براى گنهكاران و خشیت براى عالمان و وجل براى فروتنان و رهبت براى عابدان و هیبت براى عارفان. خوف از براى گناهان است، خداوند مى‏ فرماید: «هر كس از مقام پروردگارش بترسد، دو بهشت دارد.» « سوره الرحمن، آیه 46 » و خشیت براى آن است كه خود را اهل تقصیر مى‏ بیند، خداوند مى‏ فرماید: «همانا در میان بندگان خدا فقط دانشمندان از خدا مى‏ ترسند.» « سوره فاطر، آیه 28» و وجل به خاطر ترك خدمت است، خداوند مى‏ فرماید: «آنها كه وقتى خدا یاد شود دل‏هایشان مى‏ ترسد» « سوره انفال، آیه 2 » و رهبت به جهت احساس كوتاهى است، خداوند مى‏ فرماید: «و ما را از روى رغبت و ترس مى‏ خوانند.» « سوره انبیاء، آیه 90» و هیبت به خاطر شهود حق به هنگام كشف اسرار عارفان است، خداوند مى‏ فرماید: «و خداوند شما را از خود مى‏ ترساند.» « سوره آل عمران، آیه 27» از پیامبر خدا (صلوات الله علیه ) روایت شده كه وقتى نماز مى ‏خواند از ترس خدا از سینه‏ اش صدایى چون صداى دیگ جوشان مى‏ آمد.

3- از گفتن نمی دانم شرم نکنید:
و این کلام حضرت امیر المومنین علی( علیه السلام) است که می فرمایند: کسی که از گفتن نمی دانم روی گردان است به هلاکت و نابودی میرسد. هركسی كه نباید عالم دهر باشد! یا هر روحانی كه نباید تمام سوالات جهان را بداند! یكی در رشته فقه تخصص دارد دیگری كلام و دیگری ….! پس توقع بیجا از دیگران نداشته باشیم! اگر بتوانید و عمرتان اجازه داد خودتان را عالم دهر تربیت كنید!!!

4- از آموختن شرم نکنید:
طلب دانش بر هر زن و مرد مسلمان واجب‏ است پس علم را از جایگاهش بخواهید و تاسی از اهل علم بجویید، زیرا آموزش دانش براى خدا حسنه‏ اى است و طلب آن عبادت است و گفتگوى علم تسبیح و عمل به آن جهاد و آموختن به نادان صدقه و بذل علم به اهل آن نزدیكى به خداى تعالى مى‏ باشد زیرا علم نشانه‏ هاى به حلال و حرام است و راه بهشت را روشن مى‏ كند، و در وحشت مونس انسان است و در غربت و تنهایى رفیق انسان است و در خلوت با انسان گفتگو مى‏ كند و راهنماى آسودگى و تنگى است و دانش سلاح علیه دشمنان و زینت نزد دوستان است خدا بواسطه علم گروهى را بالا برد و ایشان را در خوبیها رهبر قرار داد كه از آثار ایشان اقتباس مى‏ شود و افعال آنها الگوى راهنماى دیگران است و از افكار ایشان استفاده مى ‏شود و ملایكه در دوستى با ایشان راغبند و با پرهایشان ایشان را لمس مى‏ كنند.

5- صبور باشید
امام صادق (علیه السلام) مى‏ فرمایند: معنى صبر، هر چیزى است كه تلخ مزه باشد و مقارن اضطراب نباشد، چه، هر چه تلخ باشد و مقارن اضطراب باشد او را صبر نمى‏ نامند و معنى جزع اضطراب دل است با اظهار حزن و تغییر حال و تغییر لون.
اگر مردم كوشش كنند كه به امرى كه خداوند مقدر نفرموده به تو نفعى برسانند قادر بر آن نخواهند بود.اگر مى‏ توانى كه صبر نمائى به همراه یقین این كار را بكن، و اگر نمى‏ توانى صبر كن كه در صبر كردن بر آنچه بر تو سخت است خیر بسیار مى‏ باشد. و بدان كه صبر به همراه پیروزى است، و گشایش به همراه سختى، و به دنبال هر سختى آسانى است.عبد اللَّه بن عباس گفت: رسول خدا (صلّى اللَّه علیه و آله) بر قاطرى كه كسرى یا قیصر به او پیش كش كرده بود سوار شد، سپس موى آن قاطر را گرفت و مرا پشت سر خود سوار نمود، و فرمود: اى جوان! بیاد خدا باش تا خدا تو را حفظ كند، به یاد خدا باش تا همواره خدا را جلوى روى خود بینى، خداى عزّ و جل را در سستى ‏ها و لغزشها بیاد آور تا خداوند تو را در سختیها اجابت و دستگیرى كند، هر گاه سۆال كردى از خدا سۆال كن، و هر گاه طلب كمك كردى استعانت به خدا بجوى، كه قلم تقدیر مشخّص نموده آنچه را باید انجام شود، اگر مردم كوشش كنند كه به امرى كه خداوند مقدر نفرموده به تو نفعى برسانند قادر بر آن نخواهند بود.اگر مى‏ توانى كه صبر نمائى به همراه یقین این كار را بكن، و اگر نمى‏ توانى صبر كن كه در صبر كردن بر آنچه بر تو سخت است خیر بسیار مى‏ باشد. و بدان كه صبر به همراه پیروزى است، و گشایش به همراه سختى، و به دنبال هر سختى آسانى است.

پی نوشت ها:(مجموعه ورام، آداب و اخلاق در اسلام / ترجمه تنبیه الخواطر/ 307،الخصال / ترجمه جعفرى / ج‏1 /411)؛آداب راز ونیاز به درگاه بى نیاز ترجمه عدة الداعی / 69؛مصباح الشریعة / ترجمه و شرح عبد الرزاق گیلان/ 557 ،مشكاة الأنوار / ترجمه هوشمند و محمدى / متن / 27)؛ نهج البلاغه ترجمه دشتى/ حکمت 82)