#مراحل_توبه

?بیان امیرالمؤمنین علیه السلام

⚪️امام علی ـ علیه السلام ـ فرمود: «التَّوبَهُ علی أرَبَعِه دَعائِمَ: نَدَمٌ بالقَلبِ، و استغفارٌ باللِّسانِ، و عَمل بالجَوارحِ، و عَزمٌ عَلی أن لایَعودَ…»

توبه بر چهار پایه استوار است:
پشیمانی با قلب، طلب آمرزش با زبان، عمل به وسیله اعضا و جوارح، و اراده و تصمیم جدی بر اینکه به گناه و آلودگی گذشته بازگشت ننماید.

?بنابراین، توبه صرفاً یک لفظ نیست، نخست باید قلب از گناه پشیمان و متنفّر شود، بعد با زبان، شعار ترک گناه را برای دیگران و تلقین به نفس را برای خویش استمرار بخشد، سپس اعضای بدن و عناصر فعّال وجودی،‌به جای گناه و تباهی به حوزه اعمال صالح و نیک وارد شود تا فرد، دیگر آن عنصر قبلی نباشد و بالاخره، دیگر هیچ گاه تصمیم بازگشت به زشتی و تباهی و آلودگیهای قبلی، نداشته باشد.

⚪️بدین جهت است که وقتی کسی در حضور امیر مۆمنان ـ علیه السلام ـ به خاطر درخواست آمرزش از خداوند، کلمات «استغفار» را بر زبان جاری می کرد، آن حضرت با جمله: «مادرت بر مرگت اشک بریزد»، او را مورد نکوهش قرار داد، طلب آمرزش را مقام والایی شمرد و برای آن شش مرحله بدین شرح بیان فرمود:

1 - پشیمانی جدّی از همه اعمال بدِ گذشته.
2 - تصمیم جدّی برای خودداری از همه گناهان
3 - بازگرداندن همه حقوق و بدهی های مادی و معنوی به مردم و بریء الذّمه شدن
4 - جبران و تدارک هر عمل و عبادت واجب و از دست رفته.
5 - آب کردن تمام گوشت هایی که از راه حرام، در بدن روییده
6 - تحمل رنج و چشیدن لذّت عبادت و بندگی خدا، به همان حدّی که گناه،‌لذت بخش بوده است.

⚪️اگر لذّت ترک لذّت بدانی دگر لذّت نفس، لذّت نخوانی

سفرهای علوی کند، مرغ جانت گر از چنبر آز، بازش رهانی

گر از باغ اُنست، گیاهی برآید گیاهت نماید، گل بوستانی

چنان می روی ساکن وخواب درسر که می ترسم، از کاروان بازمانی

وصیّت همین است، جان برادر که اوقات ضایع مکن، تا توانی.

✍بحارالانوار، ج 75، ص 81.
نهج‌البلاغه فیض، ص 1282، ح 409 ـ
کلیات سعدی، ص 519.