وداع امام سجاد)علیه السلام( از ماه مبارک رمضان
وداع امام سجاد)علیه السلام( از ماه مبارک رمضان
حضرت زین العابدین)علیه السلام( پس از بیان بیست تعبیر زیبا در وداع با ماه رمضان که در چهل و پنجمین دعای صحیفه سجادیه
آمده است؛ می فرماید: پروردگارا هجران ماه مبارک را که مصیبت ماست برای ما در روز عید فطر با برکت جبران فرما و ثواب
همه کسانی که تا روز قیامت در این ماه روزه، روزه می گیرند یا عبادت می کنند برای ما نیز مقرر فرما .
حضرت امام سجاد )علیه السلام( در فرازهای ابتدایی دعای چهل و پنجم صحیفه سجادیه ماه مبارک رمضان را عید اولیاء الله می داند
و یکی از بهترین بخشش های خدای سبحان را ماه رمضان و روزه این ماه معرفی کرده و می فرماید: خدایا نعمت های فراوانی به ما
دادی یکی از برجسته ترین نعمتها ماه رمضان و یکی از بهترین فضیلت ها روزه این ماه است که نصیب ما کردی و هیچ زمانی به
عظمت زمان ماه رمضان نیست. گذشته از آن که شب قدر را در آن قراردادی، این ماه ظرف نزول قرآن شد که چنین فیضی در این
ماه نازل شد. و این نعمت را مخصوص مسلمانان نمودی و سایر ملل از نعمت روزه گرفتن محرومند، ما به امر تو روزش را روزه
گرفتیم و شبش را به کمک تو به قیام و عبادت مشغول بودیم .
ما سودی که در این ماه بردیم هیچ » واربحنا افضل ارباح العالمین « : حضرت زین العابیدن)علیه السلام( پس از جملاتی می فرماید
این ماه بعد از آن که پایانش ، » ثم قد فارقنا عند تمام وقته و انقطاع مدته و وفاء عدده « . تاجری در هیچ گوشه دنیا نبرده است
پس ما هم با ماه خدا وداع می ، » فنحن مودعوه وداع من عز فراقه علینا « فرارسید، از ما مفارقت و هجرت کرد و ما را تنها گذاشت
ما کسی را وداع می کنیم که رفتنش » و غمنا و اوحشنا انصرافه عنا « ، کنیم وداع با دوست عزیزی که مفارقتش برای ما توانفرساست
برای ما بسیار گران و سخت است و ما را غمگین می کند و به وحشت و ترس می اندازد .
را به کار می برند؛ در محاورات عربی و نیز » تعبیر السلام علیک « حضرت در ادامه به عنوان خداحافظی با ماه مبارک رمضان
در آداب شرعیه هم این طور است که در هنگام ورود به شخص سلام می کنند و هم هنگام خروج و وداع نیز سلام می کنند .
ای ماه رمضان! دوری تو برایم سخت است، ای مونس من
السَّ ا لا م ا علایْکا ا یا ا شهْ ا ر اللهَّ ه الْْاکْ ا ب ا ر ا و « : امام سجاد)علیه السلام( با بیانی زیبا و حسرت آمیز به وداع با ماه رمضان پرداخته و می فرماید
السَّ ا لا م ا علایْک ا ا یا أاکْ ا ر ا م ا مصْ حو ب ه م ا ن الْْاوْ ا قا ه ت ا و ا یا ا خیْ ا ر « ! خداحافظ ای ماه بزرگ خدا و عید بزرگ اولیای خدا ؛» ا یا ه عی ا د أاوْله ا یائه ه الْْاعْ ا ظ ا م
السَّ ا لا م « . خداحافظ ای بزرگ ترین همراه از میان زمان ها و اوقات؛ و بهترین ماه ها در ایّام و ساعات » ا شهْ ر فهی الْْایَّا ه م ا و السَّا ا عا ه ت
خداحافظ ای ماهی که آرزوهایمان در تو نزدیک شد؛ خداحافظ ای ماهی که » ا علایْکا ه منْ ا شهْ ر ا ق ر ا بتْ فهی ه الْْ ا ما ل ا و ن ه ش ا رتْ فهی ه الْْاعْ ا ما ل
اعمال نیک در تو منتشر شد .
« خداحافظ ای همراه من که ارزش تو بالا بود و اکنون که می روی دلم » السَّ ا لا م ا علایْکا ه منْ ا ق ه ری ن ا جلَّ ا قدْ ره ا موْ جود ا ا و أافْ ا ج ا ع فه ا راق ه ا مفْق ود ا
خداحافظ ای مونس من، که » السَّ ا لا م ا علایْکا ه منْ أالهی ف آ ا ن ا س مقْبه لا ا ف ا سرَّ « . را به درد می آوری. فراق تو برای من بسیار دردناک است
و اکنون که می روی، مرا به وحشت می اندازی، که بدون تو چه کنم » ا و أاوْ ا ح ا ش منْ ا ق ه ضی ا ا ف ا م ا ضی « ، وقتی آمدی مرا خوشحال کردی .
خداحافظ ای ماه دوری از زشتی ها
السَّ ا لا م ا علایْکا ه منْ م ا جا ه و ر ا رقَّتْ فهی ه « : حضرت سجاد)علیه السلام( در فرازهایی از دعای چهل و پنجم صحیفه سجادیه می فرماید
خداحافظ ای همراه من که تا بودی، دل من رقیق بود و از آن سر سختی هایش، بیرون آمده بود و وقتی که » الْق ل و ب ا و ا قلَّتْ فهی ه الذُّ نو ب
خداحافظ ای یاوری که کمک » السَّ ا لا م ا علایْکا ه منْ ا نا ه ص ر أا ا عا ا ن ا علاى الشَّیْ ا طا ه ن ا و ا صا ه ح ب ا سهَّ ا ل ا سبهی ا ل الْْهحْ ا سا ه ن « . تو آمدی، گناهانم کم شد
کردی تا من بر شیطان غلبه کنم و ای همراهی که راه های نیکی را بر من آسان کردی .
خداحافظ ای ماه آزادی از دوزخ
السَّ ا لا م « : امام زین العابدین)علیه السلام( در فرازی دیگر از این دعا بر رهایی از آتش جهنم در ماه رمضان اشاره کرده و می فرماید
خداحافظ ای ماهی که تعداد آزادشده گان از آتش جهنم در تو زیاد شد.) » ا علایْکا ا ما أاکْ ا ث ا ر ع ا ت ا قا ا ء اللهَّ ه فهیک ا ا و ا ما أاسْ ا ع ا د ا منْ ا ر ا عى حرْ ا م ا ت ه بهکا
اشاره به روایتی است که خداوند در هر شب، به هنگام افطار هزار، هزار کس را از آتش جهنم نجات می داد؛ در شب های جمعه هر
السَّ ا لا م « .). یک ساعت، و در شب آخر ماه رمضان به مقدار تمام کسانی که در کلّ این ماه از آتش نجات داده است را نجات می دهد
خداحافظ ای ماهی که گناهان را پاک کردی و محو نمودی و همه عیب ها را » ا علایْکا ا ما ا کا ا ن أامْ ا حا ا ک لهلذُّ نو ه ب ا و أاسْ ا ت ا ر ا ک ه لْانْ ا وا ه ع الْ ع یو ه ب
خداحافظ ای ماه! چه قدر برای گناه کاران » السَّ ا لا م ا علایْکا ا ما ا کا ا ن أاطْ ا ولاکا ا علاى الْ مجْ ه ر ه می ا ن ا و أاهْ ا ی ا بکا فهی ص دو ه ر الْ مؤْ ه منهی ا ن « . پوشاندی
طولانی بودی و چه قدر برای مؤمنین عظمت داشتی !
« السَّ ا لا م ا علایْکا ه منْ ا شهْ ر ه ا و ه منْ « . خداحافظ اى ماهى که هیچ ماه دیگری از تو برتر نیست » السَّ ا لا م ا علایْکا ه منْ ا شهْ ر ا لا ت ا نافه س ه الْْایَّا م
» السَّ ا لا م ا علایْک ا ا غیْ ا ر ا ک ه ری ه الْ م ا صا ا ح ا ب ه ة ا و ا لا ا ذ ه می ه م الْ م ا لا ا ب ا س ه ة « . خداحافظ اى ماهى که تا تو بودى، امن و سلامت بود » کلِّ أامْ ر ا س ا لا م
السَّ ا لا م ا علایْک ا ا ک ا ما ا و ا فدْ ا ت « . خداحافظ اى ماهی که نه در همنشینی با تو ناراحتی وجود داشت و نه بدی و ناپسندی در حضور تو بود
ای ماه رمضان خداحافظ و به سلامت! همان گونه که تو بر ما با برکات فراوان و » ا علایْ ا نا بهالْ ا ب ا ر ا کا ه ت ا و ا غ ا سلْ ا ت ا عنَّا ا د ا ن ا س الْ ا خ ه طی ا ئا ه ت
سلامتی فرود آمدی و ناپاکی های گناه را از ما زدودی و ما را از خطاها شست و شو دادی !
ناراحت از رفتن تو و چشم انتظار آمدن دوباره ات
« خداحافظ که در این وقت وداع، نه از تو ناراحتیم و نه از روزه داری ات » السَّ ا لا م ا علایْکا ا غیْ ا ر م ا ودَّ ع ا ب ا رم ا ا و ا لا ا متْ رو ک ه صا یا م ه ا سأام ا
خداحافظ از جانب من که خواستار تو بودم و پیش از » السَّ ا لا م ا علایْکا ه منْ ا مطْل و ب ا قبْ ا ل ا وقْته ه ا و ا محْ زو ن ا علایْ ه ا قبْ ا ل ا فوْته ه « . خسته شده ایم
السَّ ا لا م ا علایْک ا ا کمْ « ! آمدنت خوشحال بودم که تو خواهی آمد و اکنون هم که می خواهی بروی، اندوهگین شده ام که از دوری ات چه کنم
خداحافظ که چه بدی هایی را از ما دور کردی و چه خیراتی را با آمدنت » ه منْ سو ء ص ه ر ا ف بهکا ا عنَّا، ا و ا کمْ ه منْ ا خیْ ر أ فهی ا ض بهک ا ا علایْ ا نا
نصیبمان کردی !
خداحافظ ای ماه مبارک! خداحافظ شب قدر !
« السَّ ا لا م « . خداحافظ و درود بر تو و شب قدر که از هزار ماه برتر است » السَّ ا لا م ا علایْکا ا و ا علاى لایْلا ه ة الْ ا قدْ ه ر الَّتهی ه ا ی ا خیْ ر ه منْ أالْ ه ف ا شهْ ر
خداحافظ که تا بودی، مشتاق آن بودیم که بیشتر بمانی و اکنون که ». ا علایْکا ا ما ا کا ا ن أاحْ ا ر ا صا نا بهالْْامْ ه س ا علایْکا ا و أا ا شدَّ ا شوْ ا ق ا نا ا غد ا إهلایْکا
» السَّ ا لا م ا علایْکا ا و ا علاى ا فضْلهکا الَّ ه ذی ح ه رمْ ا ناه ، ا و ا علاى ا ما ض ه منْ ا ب ا ر ا کاتهک ا سلهبْ ا ناه « . می روی، دل هایمان برای دیدار دوباره ات ا پر می کشد
اللَّ همَّ إهنَّا أاهْ ل ا ه ا ذا « . خداحافظ و درود بر تو و درود بر فضل و کرمت که از آن محروم گشتیم و برکات گذشته ات را از کف دادیم
این ماه بودیم و تو ما را به آن شرافت بخشیدی و با آن، بر سر ما منّت گذاشتی » اه ه ل « خداوندا ما » الشَّهْ ه ر الَّ ه ذی ا شرَّفْ ا ت ا نا به ه ! …
جملات عجیبی که از امام زین العابدین)ع( در این دعا نقل شده است، همه بر عظمت این ماه دلالت می کند چنانکه امام صادق )ع(
اگر کسی در ماه رمضان مورد غفران قرار » ا منْ لامْ یغْ ا فرْ لا ه فهی ا شهْ ه ر ا ر ا م ا ضا ا ن لامْ یغْ ا فرْ لا ه إهلاى ا قابه ل إهلَّا أانْ ا یشْ ا ه ا د ا ع ا ر ا ف ا ة « : فرمودند
نگیرد، بعید است که بعد از این ماه مشمول لطف و رحمت خدا قرار گیرد …
خدایا! مصیبت هجران ماه رمضان را برای ما در روز عید فطر جبران فرما
پس حضرت در ادامه دعا عرضه می دارد: خدایا تو آن توفیق را دادی که ما اهل این ماه باشیم در حالی که عده ای از فضیلت این
ماه به خاطر شقاوتشان محرومند، پروردگارا تو مولای مایی در آنچه ما را به شناخت آن برگزیده ای و ما را راهنمایی کردی که از
آن پیروی کنیم و در پرتو توفیق تو، به روزه و نماز آن با اعتراف به تقصیر نایل آمدیم و اندکی از وظایف بسیار را ادا کردیم .
پروردگارا در حالی تو را ستایش می کنیم که به بد رفتاری خود اقرار و به ضایع نمودن نعمت احکام تو و عمر خویش اعتراف داریم
و برای توست از ناحیه دلهای ما پیمان پشیمانی و از ناحیه زبان پوزش طلبی صادقانه، پس اجر مصیبت در اعتراف به تقصیر را به
ما عنایت و عوض خیری به ما لطف فرما. و پذیرش پوزش را برای ما مقرر فرما و ما را در تقصیر از ادای حق خود سرزنش
مکن و عمر ما را تا ماه مبارک آینده طولانی بفرما و هنگامی که ما را به سال آینده رساندی کمک کن تا آنچه در خور توست عبادت
کرده و آنچه سزاوار توست طاعت کنیم و توفیق انجام کار نیک را به طور مستمر به ما عطا فرما تا آنچه شایسته مقام توست در تمام
ماه مبارک رمضان که در مدت عمر ما پیش می آید جبران شود .
امام سجاد در فرازهای پایانی این دعا می فرماید: پروردگارا هجران ماه مبارک را که مصیبت ماست برای ما در روز عید فطر با
برکت جبران فرما و ثواب همه کسانی که تا روز قیامت در این ماه روزه، روزه می گیرند یا عبادت می کنند برای ما نیز مقرر
فرما …